Pequenos tesouros

Sempre apetece facer un paradiña nas tendas dos museos que un vai visitando e mercar polo menos algunha postal das obras de arte que alí se conservan, non co afán do verdadeiro colecionista convencido senón máis ben por un puro fetichismo primitivo guiado polo desexo de fuxir co tesouro conservado.

A tecnoloxía permítenos o que antes era imposible, a reprodución fiel das obras artísticas, pero sempre falta algo. Walter Benjamin, nun dos seus ensaios máis coñecidos, A obra de arte na época da súa reproductibilidade técnica, aseguraba que na reprodución sempre falta o aquí e o agora de cada obra de arte, que é o que lle confire a súa autenticidade.

Mentres pensaba en proxectos de novas viaxes e novos lugares recuperei estas postais mercadas na National Gallery de Londres hai xa ben tempo, un excelente museo nunha cidade fabulosa. Son de épocas e estilos moi diversos: O matrimonio Arnolfini, de Van Eyck; A Venus do espello, de Velázquez; Os xirasoles, de Van Gogh; Chuvia, vapor e velocidade, de Turner; e como lembranza das paisaxes londinenses O Támesis baixo Westminster, de Monet.

H.H. no Couto

A Unión Deportiva Orensana (UDO), da que xa temos falado, foi o equipo de fútbol que representou á nosa cidade alá polos anos 40 e comezos dos 50. Da súa andaina na Segunda división habería que falar con máis detalle porque merece a pena recordar aqueles magníficos xogadores e aquelas brillantes temporadas. Agora toca rescatar un deses partidos amistosos que se xogaron no Estadio do Couto naqueles anos.

O 15 de outubro de 1951 visitábanos nada máis e nada menos que o Atlético de Madrid, daquela campión de Liga por segunda vez consecutiva. Era habitual que os directivos ourensáns aproveitaran a visita a Vigo dos equipos máis punteiros da Primeira división para propoñerlles que xogasen en Ourense un partido o día anterior ou o seguinte ao compromiso ligueiro. As xestións co clube madrileño fructificaron e os futboleiros ourensáns puideron disfrutar dun interesante partido na tarde daquel luns.

O Atlético de Madrid, que non había moito tempo aínda era chamado Atlético Aviación, tiña como principal figura ao marroquí Larbi Ben Barek, coñecido como "A perla negra". No banco o seu treinador era o famoso Helenio Herrera, que aínda estaba a comezar a súa carreira futbolística en España. Os atléticos viñan de vencer con claridade en Balaídos (0-3).

O partido rematou con victoria local (5-4) e estes foron os que xogaron de inicio por cada equipo:

UDO: Pardiñas, Rodolfo, Padrón, Ernesto, Manolé, Ríos, Ortiz, Román, Rubio, Lara e Masós.

Atlético de Madrid: Menéndez, Cobo, Tinte, Farias, Mencía, Mújica, Juncosa, Ben Barek, Estruch, Mascaró e Miguel.

Ao final do encontro Helenio Herrera eloxiaba o xogo dos ourensáns:

"Tienen ustedes un magnífico equipo, con el que no debieran perder ningún partido en su propio campo y ganar muchos fuera. Es un equipo que me ha sorprendido, porque sabe hacer fútbol."

O mito de Sísifo

Albert Camus utilizou en 1942 a historia de Sísifo como motivo narrativo para a elaboración dun moi interesante e famoso ensaio sobre a existencia humana.

Sísifo foi un home que caeu en desgraza aos ollos dos deuses polo seu excesivo inxenio e astucia. Hai versións que din que Sísifo era o pai de Ulises, quen herdou del esa grande intelixencia que todos lembramos. Como castigo perdeu a vista e foi condenado a empurrar unha pedra pola ladeira dunha montaña cara a cima eternamente. A pedra cando chega ao cume cae e Sísifo ten que volver a comezar o seu traballo absurdo unha vez máis.

Precisamente do absurdo da vida fala Camus no seu ensaio. A excusa é Sísifo e o seu mito. Camus propón unha pregunta que considera fundamental: A vida merece a pena ser vivida? El desenvolve a súa teoría do home absurdo, aquel que é consciente da inutilidade do seu esforzo e do sinsentido da vida. As relixións, calquera delas, son só saltos ao baleiro para salvar o abismo que hai entre a conciencia do absurdo e o apego á propia vida.

A fonte de Camus é principalmente o Dostoievski da novela Os demos, particularmente do seu personaxe máis filosófico, Kirilov, pero a min a súa conciencia do absurdo da vida lévame tamén a pensar nun Unamuno ou mellor no Pessoa do Livro do Desassossego.

Lonxe do existencialismo francés de Jean Paul Sartre, do que Camus non era para nada defensor, tamén houbo a mesma e recurrente pregunta sobre se a vida merece a pena ser vivida.

Vinte anos sen o Zeca

O próximo 23 de febreiro cumpriranse 20 anos desde que morreu en Setúbal (Portugal) José Manuel Cerqueira Afonso dos Santos, máis coñecido como José Afonso. Foi sen dúbida o cantor e compositor portugués máis importante da música comprometida e de loita social antes e despois do 25 de abril.

Unha das súas primeiras cancións, Menino do bairro negro, ten unha fermosa letra e foi escrita por José Afonso inspirándose nun barrio marxinado do Porto. Chámanme especialmente a atención os versos "Onde não há pão, não há sossego":

Olha o sol que vai nascendo
Anda ver o mar
Os meninos vão correndo
Ver o sol chegar
Menino sem condição
Irmão de todos os nus
Tira os olhos do chão
Vem ver a luz
Menino do mal trajar
Um novo dia lá vem
Só quem souber cantar
Vira também
Negro bairro negro
Bairro negro
Onde não há pão
Não há sossego
Menino pobre o teu lar
Queira ou não queira o papão
Há-de um dia cantar
Esta canção...

A historia do meu bisavó (II)

No ano 1926 toda a familia está xa reunida de volta en Ourense. Pegerto, con 33 anos, regresara de Cuba facendo, seguramente, unha breve estadía en Vigo da que descoñecemos calquera detalle. Os dous fillos aínda eran moi novos. Alfredo tiña seis anos e Pegerto tan só cinco.

Chegan a unha cidade con apenas 20.000 habitantes. O Ourense dos anos 20 ía crecendo pouco a pouco grazas ás migracións dentro da provincia. A súa industria era moi feble e comezaban a experimentar un maior crecemento o sector do comercio e o transporte.

Durante os anos seguintes Pegerto vai emprender diversos negocios en Ourense dun xeito un pouco inconstante. Na primavera dese mesmo ano abre unha fonda na rúa Arcedianos, a que une a Praza Maior coa rúa Juan de Austria a través da Praza de San Martiño. No mes de xullo pasa a ser o representante en Ourense da cristalería viguesa La Belga. No número 21 da rúa da Gloria era onde recibía os encargos para a instalación de cristais e onde elaboraba os correspondentes presupostos dos clientes.

Horus protexe a Gulbenkian

Calouste Sarkis Gulbenkian naceu no que hoxe é Turquía en 1869. Foi un empresario de moito éxito no sector petrolífero. En 1928, no reparto da Turkish Petroleum entre as principais petroleiras do mundo soubo reservar para si mesmo o cinco por cento da nova compañía pasando a ser coñecido no mundo dos negocios coma o Señor Cinco por Cento. Esa porcentaxe permitiulle amasar unha fortuna que empregou na súa maior paixón: o colecionismo de obras de arte.

Despois da Segunda Guerra Mundial, Gulbenkian que tiña vivido en Londres e París estableceuse definitivamente en Portugal a onde levou as diversas pezas que foi adquirindo durante a súa vida. Morreu en 1955 e ao ano seguinte naceu en Lisboa a Fundación Calouste Gulbenkian formada hoxe en día por unha serie de museos e centros culturais.

O Museo Gulbenkian, que amosa só a sexta parte de toda a coleción, contén obxectos de moi diversos estilos, épocas e procedencias. Podemos contemplar desde uns marabillosos xarróns da China ata esculturas do Antigo Exipto. Merece a pena deterse nos manuscritos iluminados da Idade Media. Para os amantes da pintura son recomendables algunhas obras dos impresionistas coma Manet ou Degas. Na entrada do complexo poderedes ollar a estatua do fundador protexida por Horus, o deus falcón dos exipcios, en lembranza do Horus do Templo de Edfu.

Eléctricos centenarios

Aí vai unha nova postal da vella Lisboa de sempre, a que gardamos na nosa memoria. Nela podemos ollar dous dos famosos eléctricos, aparatos que son testemuña histórica desde hai máis de cen anos do acontecer diario da cidade da luz. Segundo parece, a primeira liña de tranvías inaugurouse no ano 1901 e enlazaba o Terreiro do Paço, hoxe Praça do Comercio, con Algés, localidade moi próxima a Lisboa.

Sempre hai algo de máxico nas cidades que conservan os seus antigos tranvías. En moitos países de Europa é o máis habitual. Forman parte da paisaxe tradicional pero ademais seguen a ser utilizados por propios e alleos. Son respectados e integrados na rede local de transportes.

A fotografía foi tomada o pasado 7 de decembro no Largo de Camões, unha praza na que se veñen encontrar o Chiado e o Bairro Alto e que lembra ao grande escritor portugués.

A epopeia lusa

Aínda que xa o lin na miña adolescencia, alá polo 1989, tiña gañas de lelo mais uma vez e por iso merquei en Lisboa unha edición sinxela e moi didáctica de Os Lusíadas, curiosamente a mesma edición que me fixera disfrutar hai máis de quince anos.

O poema épico escrito por Luis de Camões en 1572 é unha celebración renacentista do nacemento dunha nación ao estilo das magnas historias gregas e romanas pero co descobrimento das novas rutas cara a India como telón de fondo narrativo. O heroe non é nin Ulises nin Eneas senón o propio pobo portugués, os lusos, os lusitanos. O navegante Vasco da Gama ten, iso si, un papel fundamental, levou a Portugal máis alá do Cabo de Boa Esperanza. O paganismo clásico é substituido aquí pola cruzada cristiá e a conquista de novas terras. Todo en conxunto fai de Os Lusíadas unha epopeia moderna e fundamentalmente patriótica.

O poema está dividido en dez cantos e 1102 estrofas que son octavas decasílabas. Non todos os cantos teñen o mesmo número de estrofas pero hai certa regularidade. No inicio o autor prega ás musas pola inspiración necesaria para levar adiante o canto patrio.

Non se coñece apenas nada da vida do autor pero é probábel que fose de orixe galega, dunha familia establecida en Chaves. Algúns estudiosos de Camões, porén, sitúan o seu nacemento na mesma Lisboa. Alén das disquisicións sobre o lugar de nacemento merece sobre todo a pena disfrutar dun monumento literario tan destacado.

Laranxas en Lisboa

Portugal é un país capaz de ofrecer as imaxes máis estranas. Lisboa, a súa capital, é unha cidade que paga a pena visitar, mesmo se está ateigada de turistas madrileños e andaluces con aires de suficiencia.

Entre o barrio da Baixa e o Chiado érguese o elevador de Santa Justa que transporta os peóns cara o Largo do Carmo. Ademais, na cima do elevador, hai un pequeno mirador desde o que se pode contemplar toda a cidade. Regateando entre os turistas tomei esta curiosa fotografía: unha cestinha de laranxas e ao fondo a fermosa praza do Rossio ou praça de Pedro IV, primeiro Imperador do Brasil e neto de Carlos IV de España.