O malvado Ricardo III

Hai uns sete anos, estando na casa duns amigos de meu pai en Oxford, ao coñecer a miña afección polo cinema preguntáronme polas miñas películas favoritas. Supoño que respondín cun par de títulos, os primeiros que lembrei. Pero isto de elixir os favoritos resulta complicado pois realmente gardamos no fondo da nosa memoria bos recordos dunha caixa completa de películas. Coa miña resposta esquecera de golpe todo o bo cinema feito polos británicos. E veñen agora á memoria algúns magníficos actores e realizadores daquel país: Alfred Hitchcock, quizais por enriba de todos en canto a talento e éxito, pero tamén Alexander Korda e A vida privada de Enrique VIII (The Private Life of Henry VIII, 1933), cun maxistral Charles Laughton, actor que nos regalou ademais das súas magníficas interpretacións unha peza marabillosa titulada A noite do cazador (The Night of the Hunter, 1955). Non debemos esquecer tampouco a Carol Reed coa súa adaptación de O terceiro home (The Third Man, 1949), breve novela de Graham Greene —outro británico—.
Entre os mellores habería que situar tamén a David Lean, do que destacaría Breve encontro (Brief Encounter, 1955), pero non podemos esquecer Lawrence de Arabia (Lawrence of Arabia, 1962), A ponte sobre o río Kwai (The Bridge on the River Kwai, 1957), Doctor Zhivago (Dr. Zhivago, 1965) e Pasaxe á India (A Passage to India, 1984).
Hai moitos máis nomes: Alexander McKendrick, David Niven, Richard Burton, Richard Attenborough, Ridley Scott; os actores coñecidos polos máis novos como Alec Guinness, Anthony Hopkins, Ben Kingsley, Michael Caine e Sean Connery, ou fenomenais actrices coma Judi Dench, Julie Andrews, Vanessa Redgrave, Helen Mirren e Emma Thompson.
De entre todos eles hoxe quédome con Laurence Olivier (1907-1989), un dos mellores actores que teña dado o cinema ou o teatro. Recentemente vin a súa versión cinematográfica de Ricardo III (Richard III, 1955), na que o acompaña outro grandísimo actor, John Gielgud. A pesares de que parece teatro filmado, que non sei se é un eloxio ou un reproche, o certo é que o filme merece a pena. A interpretación do malvado e sanguinario rei é fabulosa. Convén escoitar a voz orixinal de Olivier e apreciar así o verso de William Shakespeare en toda a súa forza. E en chegando ao maior nome das letras inglesas xa non queda máis que falar. Aquí pódese ver un fragmento da versión orixinal do filme, o titulado 'The Winter of Our Discontent'.

(Arriba, Laurence Olivier en Ricardo III.)

Os coristas

Acabo de ver esa marabilla de película que se titula Os coristas (Le choristes, 2004), dirixida polo francés Christophe Barratier e que desde a súa estrea tantas boas críticas e éxito de taquilla acadou en todo o mundo. Máis alá deses méritos importantísimos eu quédome coa humanidade que se respira ao longo de todo o filme. O infame, despreciable e ruín director —amigo da cínica expresión acción-reacción— queda eclipsado sempre pola tenacidade, imaxinación e ilusión dun músico fracasado na súa carreira profesional pero tremendamente afortunado na súa tarefa de educador: Endexamais digas xamais. O papel do mestre interprétao maxistralmente Gérard Jugnot, mentres Jean-Baptiste Maunier (Pierre Morhange) brilla coa súa magnífica voz. Un film excepcional.

(Arriba, na imaxe, Gérard Jugnot coma Clément Mathieu dirixindo aos seus alumnos.)

Un pelirroxo valente

O pasado verán escribín aquí unhas poucas liñas sobre o filme Cabelo de cenoria (Poil de carotte), de Julien Duvivier. Esta película foi proxectada en 1953 polo primeiro cine-clube que houbo en Ourense. O neno que protagonizaba aquela versión falada de 1932 ten unha historia persoal máis ca interesante.
Robert Lynen naceu en 1920 no departamento francés do Jura, no seo dunha familia de artistas. Seu pai era pintor e súa nai cantante e pianista. O camiño artístico de Robert vai ser o da interpretación. Duvivier descobre o seu talento natural e fica atraído pola súa mirada. En 1932, como xa dixemos, interpretou o personaxe da novela de Jules Renard. Tiña 12 anos e axiña se convertiu nunha desas celebridades cinematográficas xuvenís tan propias daquela época, polo menos para os franceses. Lembremos a Shirley Temple, Jackie Cooper ou Freddie Bartholomew. Con Julien Duvivier rodou outros catro filmes ao longo da década: Le Petit Roi (1933), La Belle équipe (1936), L'Homme du jour (1937) e Un carnet de bal (1937). Mesmo traballou noutros filmes para directores coma Robert Siodmak e Marc Allégret.
En 1938 rodou o filme Éducation de prince xunto ao actor Louis Jouvet, ao que considerou coma un irmán. Jouvet, célebre actor e director teatral, é recoñecido pola súa interpretación en filmes coma A kermesse heroica (La Kermesse héroïque, 1935) de Jacques Feyder e Os baixos fondos (Les Bas-fonds, 1936) e A marsellesa (La Marsellaise, 1938) de Jean Renoir.
Robert Lynen incorporouse á resistencia contra os nazis no ano 1940 despois do armisticio firmado por Pétain que supoñía na práctica a total rendición ante Hitler e as forzas do Terceiro Reich. Robert traballou un tempo nunha empresa de Marsella que servía de tapadeira á organización. Pronto se convertiu en subtenente das Forzas Francesas na rede "Alliance". Pero é detido pola Gestapo en Cassis, na Costa Azul, en 1943. Preso durante varios meses, nos que intenta fuxir en dúas ocasións, foi finalmente condenado á morte en 1944 sendo fusilado na fortaleza de Karlsruhe o 1 de abril. Tiña 23 anos de idade. O seu corpo foi repatriado a Francia en 1947 e permanece enterrado no cemiterio de Gentilly.
En 1967 a cinemateca da cidade de París pasou a chamarse Cinémathèque Robert-Lynen, na súa memoria.

(Na imaxe, portada da biografía de Robert Lynen publicada en Francia no ano 2002.)

Evitemos

Ás veces son algo teimudo cando discuto con aqueles que pensan e defenden que nada cambiou na educación durante os últimos tempos e que todo é máis ou menos igual ca era antes. Penso que aínda que vaiamos todos dentro do mesmo tren debemos decatarnos de que este móvese e que vai a algures. Non podemos estar cegos diante dos cambios sociais, políticos, tecnolóxicos e culturais que teñen operado no país nas últimas décadas. Iso suporía non estar preparados para os retos que se aveciñan no futuro máis próximo.

E así, fiquei hoxe abraiado ao contemplar este anuncio publicado en 1956 no diario La Región. Non necesita de moito comentario pero chocoume especialmente que naquel tempo se considerase tan lóxico e normal humillar a un neno de xeonllos e coas orellas de burro a pesares de decatarse ao mesmo tempo de que iso podería "dañar su porvenir". Inaudito. Hoxe resulta unha caricatura pero non me podo esquecer que nun tempo foi real e sucedeulle a nenos e nenas de carne e óso. Non cabe dúbida de que os que se deberían ruborizar deberían ser os adultos que tal permitiron.

O curioso incidente do can á medianoite

Hai que facerlle caso aos amigos, aínda que so sexa de cando en vez. Seguindo a recomendación dun compañeiro educador veño de ler a coñecida novela O curioso incidente do can á medianoite (The Curious Incident of the Dog in the Night-time, 2003), do británico Mark Haddon (Northampton, 1962).
Trátase dunha historia corrente vista a través dos ollos dun neno con síndrome de Asperger, unha variedade de autismo que lle impide aos que a padecen apreciar o sentido figurado das expresións dos adultos, o estado emocional dos que nos rodean e por enriba de todo, é un síndrome que neutraliza calquera sentimento de empatía cos demais. Non estrana que ao protagonista lle acusen, chegado o momento, de egoísta, aínda que se trate so dun egoísmo involuntario.
Para os que tratamos todos os días con nenos que presentan estas dificultades resulta moi interesante poder imaxinar o mundo a través dos seus ollos, comprender como é que eles interpretan as nosas mensaxes e os nosos acenos, entender as súas reaccións a cada momento, apreciar os seus estados de ánimo. Pero non so é recomendable a lectura para os mestres. Os adultos en xeral poden apreciar outras formas de ver o mundo e reflectir ademais sobre moitas contradicións que asumimos con perplexa naturalidade pero que, aos ollos dun neno como Christopher, incapaz de ler entre liñas, non teñen sentido:

"Además la gente se salta las normas constantemente. Por ejemplo, Padre conduce muchas veces a más de 30 millas por hora en una zona limitada a 30 millas por hora, y otras conduce después de haber bebido, y con frecuencia no se pone el cinturón de seguridad. Y en la Biblia dice No matarás pero hubo unas Cruzadas y dos guerras mundiales y la guerra del Golfo y en todas ellas hubo cristianos que mataban gente.
Además, no sé a qué se refiere Padre cuando dice "no te metas en los asuntos de los demás", porque no sé a qué se refiere con "los asuntos de los demás", porque yo hago montones de cosas con otras personas, en el colegio, en la tienda o en el autobús, y su trabajo consiste en ir a las casas de otras personas y arreglarles la caldera y la calefacción. Y todas esas cosas son asuntos de los demás."

(Na imaxe a portada dunha edición orixinal en inglés. Existe edición en galego.)