22 mar 2011

Na casa de Louis e Auguste (I)


Lyon non é desde logo unha cidade que habitualmente procuremos no mapa como destino da nosa viaxe soñada. Non ten os atractivos de París nin a beleza luminosa da Costa Azul, aínda que si merece unha visita para pasear polas rúas do seu barrio vello, patrimonio da Humanidade desde 1998.

Sen embargo, para os amantes da historia do cinema esta cidade agocha un tesouro que a fai única no mundo. En Monplaisir, antiga vila veciña que co extraordinario crecemento urbano acabou por convertirse nun barrio máis de Lyon, aínda se mantén en pé a Villa Lumière, isto é, a casa da familia dos inventores do cinematógrafo.

O edificio, unha fermosa construción burguesa que encarna mellor que nada a ascensión económica e social da familia, alberga hoxe o Museo Lumière. O percorrido pola casa comeza no xardín de inverno, unha fermosa estancia acristalada que nos dá a benvida co grande retrato do pai Antoine nunha das paredes e os bustos dos fillos Louis e Auguste sobre a repisa da cheminea. A placa rápida inventada por un Louis aínda moi novo vai permitir a fotografía instantánea e será a razón da apertura da factoría en 1882 e do enorme enriquecemento da familia.

Non falta detalle na exhibición dos diferentes aparellos proxectores anteriores á invención do cinema: a lanterna máxica de Kircher, o zootropo de Horner, o teatro óptico de Reynaud, o fenaquistiscopio de Plateau, o fusil fotográfico de Marey, etc. Pero a verdadeira sensación chega cando nos aproximamos á vitrina que conserva o primeiro cinematógrafo da historia, aquel aparello que o 28 de decembro de 1895 se encargou Antoine Lumière de facer funcionar diante do público parisino. Fica un contemplando a historia da sétima arte nunha caixiña e na súa pequena chapa metálica grabada con letras brancas.

O resto do museo non desmerece á xoia principal: salas de proxección onde podemos ollar as películas filmadas polos operadores Lumière polos catro recantos do mundo, infindade de fotografías da familia, cámaras e proxectores, material fotográfico diverso, recreación dos cuartos onde vivían, obxectos persoais, etc.

Cando un sae daquela casa fabulosa sinte ter visitado á familia Lumière sen poder agradecerlle a cada un dos seus membros toda a maxia que lles debemos.



(Imaxes: arriba, maqueta da Villa Lumière exposta no museo. Abaixo: vista da casa desde o patio, onde se atopaba a antiga fábrica).

21 mar 2011

O mestre de Piàdena (e II)


A lectura da crónica pedagóxica de Mario Lodi devólvenos a un tempo que non semella tan diferente do noso. Falamos demasiado dos desafíos educativos do novo milenio esquecendo que outros mestres noutros momentos da historia tamén tiveron que enfrontar desafíos parecidos. O futuro non está tan desleigado do pasado. Atopamos no relato de Lodi e nas súas experiencias o eco lonxano dos nosos mesmos problemas e inquietudes de hoxe, eses que os mestres nos levamos da aula para casa, deslumbrantemente parecidos a pesares da distancia. Hai aspectos inmutables na realidade dos nenos e da aula.

O primeiro capítulo do libro, do que teño diante de min a primeira edición en castelán (Laia, 1974), titúlase "¿Cómo cambiar las cosas?", clara mostra do afán de reforma que Lodi defendeu. A rotina escolar imperante cáusalle moita decepción:

"A veces, desde la ventana, les observo cuando salen a la calle: una vez traspasado el umbral, emprenden el vuelo. Sus bocas mudas hablan y gritan: son felices. Indudablemente para estos chicos la escuela es un sacrificio; su comportamiento pasivo lo demuestra."
"De repente, cuando se dan cuenta de que tienen cerca al profesor, que descubre casualmente la secreta actividad, se acurrucan en el pupitre protegiéndose la cabeza con las manos entrelazadas, resignados a los golpes. Y su asombro es enorme, al mirar de reojo a través de su guardia el rostro del maestro que tarda en castigar, ven en él sólo amargura. Aquellas dos manos apretadas sobre la cabeza que resisten a las mías, que cariñosamente quieren separarlas, me turban. Tampoco mi sonrisa les convence: no se fía."

"Tanto en la sociedad como en la escuela (que es una pequeña sociedad de alumnos, obligados a vivir juntos durante varios años) creo que sólo puede haber dos maneras de vivir: o por medio de la sumisión a un jefe no elegido, o bien en un sistema en donde la libertad de cada uno sea respetada, condicionada tan sólo por las necesidades de todos."

"Hay algo que me gustaría abolir: las notas. ¿Cómo se puede definir con un número una relación entre inteligencia, voluntad y provecho?"

Mario Lodi introduciu nas súas aulas dúas técnicas principais: o debuxo espontáneo e a narración libre coa intención de que os nenos expresasen libremente as súas inquietudes e sentisen aprecio por unha escola que os tomaba en conta.
Na crónica, Lodi non só relata as súas vivencias persoais, as frustracións e os desexos, as relacións con outros mestres, o trato cos pais, as dificultades económicas, etc. senón que tamén transcribe ao detalle as intervencións orais dos alumnos nas discusións sobre as pinturas e un bo número de poemas e narracións escritos por eles. Delicioso é o fragmento no que Lodi nos fala de Tiziana, unha nena de primeiro que descubre, sen querelo, que ela tamén pode facer poesías e mesmo dedicarlle unha ao seu coelliño branco.

Conejito me gustas
porque eres blanco
y en tu espalda
tienes manchas negras.
Yo me llamo Tiziana
y te acaricio.