30 dic 2011

O Panthéon de París


Agora que o tempo e as obrigas conceden unha pequena tregua, entretéñome ás veces revisando fotografías recentes e libros pendentes de lectura. Deparei nesta e lembro que me levou varios minutos atopar o axuste axeitado do tempo de exposición para lograr captar con nitidez a maxestuosidade do monumento no medio da paisaxe nocturna. Trátase, ben o sabe todo o mundo, do Panthéon de París, o lugar onde repousan os restos dos máis distinguidos franceses de todos os tempos.

A nómina é ben longa pero sempre saltamos os numerosos condes, duques e marqueses para chegar axiña aos nomes e apelidos que figuran nos libros de historia, nos manuais de literatura ou nos máis importantes tratados científicos e filosóficos diso que damos en chamar cultura occidental.

Repousan aquí os restos dos enormes pensadores Voltaire e Rousseau, de escritores como Hugo, Zola e desde hai nove anos Alexandre Dumas pai. Tamén teñen aquí o seu lugar figuras políticas como Carnot, Gambetta, Jaurès, Painlevé, Moulin e Malraux; científicos como Pierre e Marie Curie, Braille e Monge. O mesmo arquitecto do Panthéon, Jacques-Germain Soufflot, tamén está soterrado no seu interior.

Os últimos restos depositados foron no pasado mes de abril os do político e escritor da Martinica Aimé Césaire, un dos fundadores do movemento literario da negritude que mantivo ao longo da súa vida un tenaz rexeitamento do colonialismo e polo que chegou a ter algún desencontro con Nicolas Sarkozy nos últimos anos da súa vida.

26 dic 2011

As guerras non son gloriosas


Tiña un especial interese en visionar este film alemán do ano 1930 posto que foi esta unha das primeiras producións sonoras que se exhibiron no Teatro Principal de Ourense. Westfront 1918, titulada en España Cuatro de infantería seguindo de xeito literal o subtítulo Vier von der Infanterie, foi dirixida por Georg Wilhelm Pabst, un dos máis destacados directores da cinematografía xermana ao que lle debemos títulos como La caja de Pandora, La ópera de los tres centavos e Don Quijote.

O filme é marcadamente antibelicista pero non transmite ningunha mensaxe política máis alá do recoñecemento fraternal entre un soldado francés e outro alemán, os dous agonizantes, nos momentos finais do mesmo e un título final que semella unha advertencia. É máis ben unha mostra contundente da atrocidade e sinsentido da guerra e das devastadoras consecuencias da mesma na moral dun pobo e dun país. O inimigo está ausente e non hai aspiracións patrióticas na realización. Non hai heroes, non hai supervivintes.
Os nazis prohibiron máis tarde a súa exhibición pois consideraban que este tipo de películas fomentaban o "derrotismo covarde" entre os alemáns.
Chaman a atención as escenas filmadas nas trincheiras, que ocupan a maior parte da película. Pabst non renunciou a amosar o máis duro da guerra, o afundimento dos túneles, a man dun dos protagonistas sobresaíndo do fango pedindo socorro, os mutilados, os cegos, o desengano doutro dos soldados cando de permiso descobre o adulterio da súa muller esfameada, etc. É maxistral o uso do son, especialmente o dos bombardeos, disparos e berros dos oficiais, combinado con longos planos de silencio en hábil contraste.
Ollando estas terribles imaxes das trincheiras da Primeira Guerra Mundial non podo evitar lembrar aquel emotivo poema de Wilfred Owen, o poeta británico falecido na Batalla do Sambre xusto unha semana antes do Armisticio, na que denunciaba a falsidade do verso de Horacio que glorificaba morrer polo ben da patria. As guerras non teñen nada de glorioso.

If in some smothering dreams you too could pace
Behind the wagon that we flung him in,
And watch the white eyes writhing in his face,
His hanging face, like a devil's sick of sin;
If you could hear, at every jolt, the blood
Come gargling from the froth-corrupted lungs,
Obscene as cancer, bitter as the cud
Of vile, incurable sores on innocent tongues,–
My friend, you would not tell with such high zest
To children ardent for some desperate glory,
The old Lie: Dulce et decorum est
Pro patria mori.

(Si tú también pudieras, en tus sueños,
caminar tras el carro adonde lo arrojamos
y ver cómo sus ojos se marchitan,
ver su rostro caído, como un demonio hastiado;
si pudieras oír con cada sacudida
cómo sale la sangre de su pulmón enfermo,
obscena como el cáncer, amarga como el vómito
de incurables heridas en lenguas inocentes,
amigo, no dirías entusiasta
a los muchachos sedientos de una ansiosa gloria
esa vieja mentira: Dulce et decorum est
pro patria mori.)



17 dic 2011

A librería máis famosa do Sena




Morreu George Whitman só dous días despois de facer 98 anos de idade. George nacera en Nova Jersey e era contemporáneo doutros poetas da xeración Beat como os grandes Jack Kerouac e Allen Ginsberg, mesmo algo maior ca eles. Hai sesenta anos fundou unha librería na parisina Rue de la Bûcherie, na ribeira esquerda do Sena. Chamouna Le Mistral. En 1964 mudoulle o nome polo de Shakespeare & Company en homenaxe a Sylvia Beach, outra norteamericana que xa abrira alí a súa librería nos anos de entreguerras e que era asidua dos círculos literarios dos que formaban parte André Gide, Paul Valéry, Jules Romains, etc. Sylvia Beach chegou a ser a editora do Ulises de James Joyce e tamén escribiu un libro de memorias sobre a vida cultural da cidade titulado precisamente Shakespeare and Company.

George púxolle o nome de Sylvia á súa filla nacida en 1981, Sylvia Whitman, quen é a que leva a librería desde o ano 2003. George morreu nun apartamento situado xusto enriba da súa librería, da súa vida e do seu soño feito realidade.


Tiven a oportunidade de visitar a librería de George Whitman en outono do 2010. Esta librería é un museo, é un punto de encontro de escritores e artistas e lugar de reunión dos norteamericanos residentes en París. Vas camiñando polos seus estreitos corredores e atopas moreas de libros de todas as épocas, case todos en inglés. Nas paredes hai murais, cartas, cadros e fotografías de escritores, de visitantes famosos, posters e postais. Paga a pena a visita só para contemplar todos estes tesouros.


Na planta superior hai habitacións, hai unha cama. Podes coller un libro, sentarte e lelo dun tirón. Hai unha mesa cunha máquina de escribir para quen a queira empregar. Hai un piano e sempre hai alguén tocando as súas teclas. Respírase alí dentro un aire de amizade e amor polos libros e pola cultura.

A entrada é unha especie de patio no que hai maletas cheas de libros, pizarras con citas literarias e caixas con libros de ocasión.

Non marchei dalí sen mercar un par de libros: Reflections, de Walter Benjamin e The Art of Cinema, de Jean Cocteau.

15 dic 2011

Larpeiradas internacionais




Cando chegan estes días do Nadal comeza a invasión tradicional das larpeiradas: turrón, mazapán, polvoróns, follados de crema, mantecados, etc. Unha lista sen fin. Creo que cando era rapaz tiña máis ilusión por todo este arsenal de azucre.

Sen embargo, aínda fico ollando os escaparates das pastelarías lembrando aqueles lugares do meu Ourense da infancia que foron esmorecendo até morrer, como a Ramos, a Coruñesa ou a Ibense. En Portugal non renunciaron a estes praceres e con agradable frecuencia topamos alí cunha colección das cores máis vivas e as formas máis curiosas. Que pracer tan marabilloso é tomar um galão e umas natas en calquera café portugués!
Os italianos non quedan moi atrás nesta competición de larpeiros. A variedade de doces que hai ao longo do país dá como para facer unha enciclopedia. Meu irmán, grande coñecedor da súa cultura e gastronomía, viaxeiro polo norte e polo sur, é quen nos suministra á familia –nunca coa frecuencia suficiente que nos calme o apetito– a riqueza saborosa dos italianos. Este verán andamos todos á procura dos cannoli, uns doces recheos en forma de cana propios da illa de Sicilia.
Nesta fotografía, tomada nunha pastelaría de Bérgamo o pasado verán, ficamos un bo rato contemplando a polenta e Osei, o doce propio do lugar. A polenta consiste nunha masa rechea de manteiga, chocolate quente, ron e pasta de abelás todo cuberto con licor e outros ingredientes. Non houbo valor de meterlle o dente porque non eran horas.

14 dic 2011

Os pés quentes



Esta é unha desas noites de insomnio que de cando en vez se asoman nas nosas vidas. Serán as cousas que bulen na miña cabeza que non me deixan durmir. E déuseme por repasar as fotos do último verán, nas que xa o paso do tempo vai deixando un efecto de rareza, de lonxanía. Delas saiu esta postaliña azul. Pégoa no meu caderno de inconstancias para que fique aí luminosa.


En noites frías coma estas de decembro, supoño que lembrar o cálido Mediterráneo axuda a sentir os pés un pouco máis quentes e a cabeza máis relaxada.

No outro lado da postal di: Plakiás (Illa de Creta)

9 dic 2011

Os directores estamos algo mal da cabeza

Ultimamente non lle dedico moito tempo a este caderno. Desde que hai seis meses asumín a dirección do colexio onde traballo desde o ano 2008 ando un pouco disperso, metido en tarefas burocráticas e ás veces desbordado polo cargo.
A miña conclusión do curso de formación inicial ao que asistín recentemente xunto con outro cento de novos directores e directoras foi concluínte: hai que estar un pouco mal da cabeza para ser director. Nos tempos que corren, en que todos os males e fatalidades do universo teñen que ser solucionados rapidamente pola escola, asumir o imposible leva irremediablemente á frustración. Hai que ser prudentes. Esíxesenos moito e axúdasenos moi pouco.
O do director é un posto ingrato. As palabras que antes eran escoitadas con normalidade logo pasan a ser interpretadas como ordes ou censuras. As peticións parecen requerimentos; as propostas, críticas.
Pero non quería facer aquí unha lista de agravios, nin moito menos, pois non teño motivo para moita queixa. Que escriba ou non neste 'caderno inconstante' meu a pouca xente lle importa. Seino ben.
As miñas lecturas das últimas semanas –nas que a pesares de todo non falta un Zweig– teñen máis que ver con bibliografía relacionada coa xestión e a organización educativa. As editoriais Grao e Wolters Kluwers teñen un interesante catálogo relacionado co tema, aínda que, desde logo, non son as únicas. Non hai que ser tan inxenuo como para pensar que nestes libros está a solución a todos os problemas pero sempre hai que ter a suficiente humildade como para estar aberto ao que deles podes aprender. Hai unha cousa que sempre se nos repite aos directores e na que estou moi de acordo: non debemos pecharnos no escritorio, hai que falar, conversar, observar...