11 feb 2012

No café

Erguinme hoxe a media mañá e como a gorxa irritada e unha lixeira dor de cabeza non me daban acougo, non aturei na cama máis que o tempo necesario. O sábado adoito saír á rúa a mercar a prensa e vou logo ao café a ler os xornais con calma, mentres almorzo. Hoxe a prensa ven con moito peso, non físico senón mental. Os asuntos da semana son de fondo calado; non me engano se digo que presaxian un futuro aínda máis negro có sábado pasado onde os problemas eran causados pola neve. A neve derrétese, o outro non.

Pensando nestas cousas por veces delirantes non fun capaz de evitar a conversa da mesa da dereita. Unha rapaza que aparentaba ter uns vinte tantos falaba con dous amigos de idade semellante sobre un tema de alta política: as enrugas de María Teresa Fernández de la Vega. Pensei para min: "aí temos a xente que sabe o que é relevante, os alicerces do país, as bases, os fundamentos".

Mentres escoitaba sen querer, ou querendo, que todo pode ser, deparei nos titulares sobre a reforma laboral, os 20 días de indemnización, os EREs sen autorización administrativa, etc. pero axiña pasei a páxina e din co nariz nun tema que me toca máis de cerca: o abandono escolar. O 60 por cento dos parados non ten o certificado da ESO e a Unión Europea está preocupada polas nosas taxas. España nunca chegou á media europea en inversión educativa. Cada parágrafo era unha estocada no meu ánimo.

Erguín os ollos do xornal e diante de min, noutra mesa, un panorama recurrente. Papá e mamá lendo a prensa que os amables donos do café poñen á disposición dos clientes. Mentres tanto, o fillo, duns nove anos, atarefado coa consola, apoiado sobre o respaldo da cadeira cos pés enriba do asento. O fillo non deixaba de mirar fixamente á pantalla aínda que eu fiquei ollando para el durante os segundos necesarios como para que un adulto se sentira incómodo. El, autómata.

Nos meus tempos (sinto medo cando xa me saen estas frases) se os meus pais me levaban ao café a ler a prensa raro era o día que non caía nas miñas mans un Pulgarcito, unha revista de fútbol ou un libro de Kasperle. A lectura era comunitaria, compartida; non servía para illarnos da familia senón para todo o contrario. No tempo que pasei no café o neno de nove anos non cruzou unha soa palabra cos seus pais.
Voltei de novo ás paxinas do xornal mentres apuraba o que quedaba do café, algo morno xa. Noutra mesa, pegada á ventá, pareceume advertir a unha ex-alumna miña de hai oito anos, xa moza ela. Falaba riseira cunha amiga. Preferín non mirala, apartei a vista, collín os xornais, paguei a consumición e saín á rúa cun certo aire de pesimismo que alimenta cada día a miña misantropía.

3 feb 2012

Emilio

Teño nas mans a edición de peto dun dos máis importantes clásicos da pedagoxía moderna, o Emilio de Jean Jacques Rousseau. A pesares das contradicións e do moito que se lle pode censurar, aínda hoxe en día esta obra garda un valor fundamental para os educadores de todo o mundo. Nela constátase por primeira vez que o neno é un ser en si mesmo, é dicir, non un adulto empobrecido e incapaz senón alguén moi diferente, con características propias e singulares. Por iso xa no prefacio Rousseau fai unha severa critica: "Los más sabios se aplican a lo que importa saber a los hombres, sin considerar lo que los niños están en condiciones de aprender. Buscan siempre al hombre en el niño, sin pensar en lo que es antes de ser hombre". Logo aconsella: "Comenzad pues por estudiar mejor a vuestros alumnos; porque a buen seguro no los conocéis."

O Emilio está escrito á maneira dun manual, unha especie de guía educativa chea de referencias filosóficas, fisiolóxicas, relixiosas e morais. Dividido en cinco libros, o seu esquema segue o da vida dun neno desde o nacemento até a idade adulta. Para os mestres do ensino infantil e primario é o segundo dos libros ao que máis interese prestamos posto que alí Rousseau trata da educación dos nenos de 2 a 12 anos, que son cos que convivimos nas nosas aulas. Tamén os pais poderían extraer ensinanzas moi valiosas dun libro do que fai este ano o 250 aniversario da súa publicación:

"¿Sabéis cuál es el medio más seguro para hacer miserable a vuestro hijo? Acostumbrarlo a obtener todo; porque, al crecer de modo incesante sus deseos por la facilidad de satisfacerlos, antes o después la impotencia os obligará, a pesar vuestro, a llegar a la negativa, y esa negativa insólita lo atormentará más que la privación misma de lo que desea. Primero querrá el bastón que tenéis; pronto querrá vuestro reloj; luego querrá el pájaro que vuela; querrá la estrella que ve brillar, querrá todo lo que vea; a menos de ser Dios ¿cómo lo contentaréis?"

(A imaxe mostra o gravado que serviu de portada do segundo libro na edición orixinal do Emilio, a do ano 1762. Vemos o centauro Quirón adestrando o neno Aquiles. Non sorprende a elección do tema mitolóxico pois Rousseau dedicou parte importante deste capítulo á educación física e sensorial.)