17 may 2012

Facer andar a lingua

Hoxe é o Día das Letras Galegas, unha celebración que fai o seu 50 aniversario e que xa pasou por dictaduras peores que as que temos. Hoxe é festivo e non hai escola. Os editores do país desexan recuperar o día lectivo e laboral para darlle pulo ao libro galego esquecido nos andeis das librerías (imaxinade, libro e ademais en galego, pode haber hoxe en día criatura máis indefensa?).

Eu, quizais pola miña condición de mestre, estou tamén preocupado polos prexuízos que pesan como lousas sobre a nosa lingua milenaria. Eses preconceptos véxoos a diario entre galegofalantes de toda a vida e considero que son un obstáculo maiúsculo para a normalización da lingua, para a súa transmisión e para a súa supervivencia.

Percíbense en días como o de hoxe, a través das redes sociais, os eternos tópicos sobre a lingua galega. Por unha banda temos todos os clásicos argumentos antigalegos: lingua inventada, incomprensible, inútil, reducida, pailana, etc. Algúns políticos locais axudan a fortalecer este discurso vencellando intencionadamente lingua e nacionalismo, daí a separatista e antipatriota hai un pequeno paso. O propio presidente da Xunta pide que o galego "non separe"(?). Pois haberá que facelo andar, digo eu. Que xa vai sendo tempo.

Pero por outro lado temos milleiros de entusiastas que hoxe desexan manifestar a súa defensa da lingua, pero que o fan empregando tópicos se cadra aínda máis humillantes. Son os que enchen as súas mensaxes de polbo á feira, caldo, viño albariño e biquiños para todos. Que falan de agarimo, morriña e bolboreta. E que quizais sen sabelo e sen intención convirten unha lingua viva en obxecto de estudo da entomoloxía.

Por todo isto eu suplicaría que se vivira este día sen prexuízos, sen estereotipos gastados. Unha lingua é un vehículo de comunicación, todas as palabras son útiles. Unha lingua é ademais elemento básico dunha cultura. Respetémola de verdade, sen caer no ridículo.

8 may 2012

De paxariños exóticos


Sempre é de agradecer a chegada de novos lectores a este modesto recuncho da rede. Se ademais chegan con ánimos e parabéns, entón aínda con máis gratitude. Estas palabras van para Guadalupe, unha amiga de miña nai que vive alá nos Estados Unidos, no estado de Massachusetts para sermos máis precisos, e que tamén pasou parte da súa vida en Ourense. Thank you!

Gustáronme moito as apreciacións léxicas de Guadalupe sobre algún vocabulario do blog e en especial sobre o título dese filme tan marabilloso que é To Kill A Mockingbird. Como ela moi ben indica, a tradución da palabra mockingbird por rouxinol, aínda que extendida, non é correcta pois ese paxaro é propio de América e non se dá no noso continente. O mockingbird, de to mock, que significa finxir ou simular, caracterízase pola súa capacidade de imitación dos sons que producen outros paxaros e mesmo outros animais.

Nunca fun chamado polos camiños da ornitoloxía pero confeso que ten algo de fascinante. Ás veces fico tempo contemplando os merlos que andan revolvendo entre as pedras diante da miña ventá ou observo os corvos sobrevoando os piñeiros e as pegas pousándose nas leiras. Cos meus alumnos publico de cando en vez un boletín escolar que leva por título A Bubela,  e que en inglés soaría moi diferente: The Hoopoe.

Rememorando paxaros e tempos pasados veu o recordo doutra ave exótica. Nun daqueles textos para traducir que nos presentaban nas probas de oposición aos que pretendiamos dedicar a nosa vida a isto do ensino, apareceu unha vez o nome dun paxaro descoñecido para min: o fantail. Tratábase dun fragmento da saga dos Forsyte do Premio Nobel de 1932 John Galsworthy.  O propio nome do paxaro xa indica moito da súa apariencia pois fan significa abano e tail, cola. Este paxaro de cola en forma de abano é propio do sur de Asia e de Oceanía. Cando bota a voar pódese contemplar esa cola tan característica e chamativa.


Hai xa catro anos, cando se lle dedicou o Día das Letras Galegas a Xosé María Álvarez Blázquez, escribín un post sobre a súa afección polos paxaros e polas frecuentes referencias nos seus poemas a todas as aves propias de Galicia. Quizais é bo momento de volvelo ler: Álvarez Blázquez, ornitólogo.

(Na imaxe superior, un mockingbird. Abaixo un fantail coa súa fermosa cola.)