23 dic 2014

Roth e Owen: os dous lados da trincheira

Un ten ás veces a sensación de que uns autores conversan con outros desde as distancias, un desde a páxina vinte e catro e o outro desde a dezanove, un desde unha novela histórica e o outro desde un poema lírico, mesmo desde séculos distintos, un desde a mesa ben abastecida con carnes e bo viño e o outro desde o cuarto minúsculo dunha pensión modesta nun barrio obreiro. Este diálogo fructífero realmente só ocorre na nosa cabeza e ten moito que ver co particular itinerario de lecturas e coas nosas experiencias persoais.
Lendo estes días de vacacións a obra un tanto ecléctica de Joseph Roth titulada El Anticristo sentín axiña o eco da voz daquel poeta inglés do que xa teño escrito hai varios anos e que se chamaba Wilfred Owen. Roth e Owen participaron na mesma guerra, a Gran Guerra do 14. Claro está, desde trincheiras opostas. Pero nas súas palabras hai ecos de certo entendemento. Se o poeta Owen tiraba por terra o tópico latino que afirmaba a grandeza de morrer pola patria ("Dulce et decorum est pro patria mori"), o xudeu da Galizia austrohúngara convertido ao catolicismo Joseph Roth facía crítica das condecoracións militares e da lóxica absurda dos exércitos:

Aunque es raro que el mal seduzca a los soldados con las monedas contantes y sonantes que los demás introducen en sus bolsas, los seduce con otras similares, algo más grandes, que ellos sujetan sobre sus pechos. Y los seduce también con estrellas e insignias, con cintas, galones y ribetes. He visto cómo una hora antes de partir para hundirnos entre los brazos de nuestra madre, la muerte, algunos se apresuraban a lograr por medio de tretas, vilezas y artimañas de una necia ambición, y utilizando incluso la violencia física, una estrella más, una insignia o un galón para diferenciarse de los otros por semejantes cosas en el momento mismo en que todos iban a morir. El tren que nos llevaba a todos al campo de batalla estaba compuesto de distintos vagones; y en los mejores iban sentados quienes tenían más galones y mejores insignias.
Joseph Roth: El Anticristo (Capitán Swing, 2013)

No hay comentarios: