O nome dun novo mundo

Entre as biografías escritas por Stefan Zweig acabo de ler unha das menos coñecidas e que ademais non é propiamente unha biografía senón un ensaio histórico. Nel relata Zweig a concatenación de erros e malentendidos que levou a que o novo continente descuberto por Cristóbal Colón a finais do século XV fose chamado América e non Columbia.

O perfil biográfico do florentino Américo Vespucio vén aquí acompañado de fontes históricas e de referencias a diversos aventureiros da época como Marco Polo, Henrique o Navegante ou Vasco da Gama. O relato vai tecendo o panorama de profundas transformacións económicas, sociais e culturais que ten lugar xa a finais da Idade Media e que, dalgún xeito, prepara o milagroso porvir dos descubrimentos.

Sinala Zweig que o que Colón perseguía, unha nova ruta comercial cara ás Indias, interesaba só aos mercaderes e comerciantes. Vespucio, polo contrario, nunha breve obriña de 32 páxinas publicada en 1503, falou dun novo mundo (mundus novus) que presentou como unha especie de paraíso terrenal. E así despertou a ilusión latente no corazón de todos os pobos do mundo por atopar unha saída ás súas miserias. Acendeu a luz da esperanza.

"Hacía tiempo que los padres de la Iglesia, especialmente los teólogos griegos, habían formulado la tesis de que, después del pecado de Adán, Dios, en modo alguno, había destruido el paraíso. Sólo lo había trasladado al 'anticton', a la punta opuesta de la tierra, a un espacio inaccesible para el hombre. Según la teología mítica, no obstante, este 'anticton' debería situarse más allá del Océano, es decir, al otro lado de una zona infranqueable para los mortales."

O efecto que provocou o seu relato, unha carta retocada e amplificada por un impresor, foi enorme. Esta sensación unida a manipulacións que nada tiveron que ver con el levou a que progresivamente se fose considerando a Vespucio como o descubridor do novo continente relegando o nome de Colón. Que Colón rematase os seus días desprezado e sen honores tamén axudou a elevar a figura de Vespucio.

Pero se o continente que ocupa unha cuarta parte do planeta leva hoxe o nome de América foi particularmente debido a un mediocre xeógrafo alemán que non só propuxo o seu nome eufónico, semellante ao dos outros continentes do planeta pero masculino esta vez, senón que tamén publicou un novo mapa no que con letras de imprenta estampou claramente e por primeira vez o nome de AMÉRICA. O feito estaba consumado.