A historia do meu bisavó (VI)

Deixamos a historia do meu bisavó Pegerto Nóvoa alá polo verán de 1930 cando se fixo cargo do Bar Restaurante Universal, na rúa de Luis Espada. Para mellorar a atención aos seus clientes decidiu adquirir unha nova cafeteira exprés que era capaz de facer douscentos cafés cada hora.

"PROGRESOS DE LA INDUSTRIA ORENSANA
"Universal Bar-Restaurant"

El activo y emprendedor propietario de este conocido establecimiento don Pegerto Nóvoa, a las diferentes reformas introducidas en los locales y mobiliario acaba de inaugurar una costosa y magnífica cafetera exprés, capaz de producir doscientos cafés por hora.
La fina calidad del café que utiliza y la perfecta elaboración de la nueva exprés, dan como resultado un exquisito café, capaz de agradar al más exigente.
Felicitamos al señor Nóvoa, deseándole toda la prosperidad a que es acreedor."

Galicia, 4 de outubro de 1930.

O merendeiro de verán ao aire libre, as comidas a domicilio -hoxe tan habituais-, a cafeteira exprés capaz de preparar 200 cafés cada hora, un rótulo luminoso e outro indicativo na rúa do Progreso, os grandes banquetes, os licores e os viños de marca... Parece que Pegerto Nóvoa non se resistía a incorporar calquera mellora que fixese do seu negocio o máis competitivo posible, nunha cidade na que existían numerosas fondas e casas de hóspedes.

Un deses banquetes que tivo lugar no restaurante do meu bisavó merece unha mención especial polas súas implicacións políticas. No verán de 1931 celebrouse no Universal a elección do avogado Alfonso Pazos Cid como deputado das Cortes Constituintes republicanas. Ao convite asistiu tamén o alcalde da cidade Antonio Álvarez Dopazo e entre os convidados tomou a palabra o profesor e presidente da Agrupación Republicana Radical Socialista, Jacinto Santiago, para dicir unhas palabras sobre o deputado recén elixido e sobre o momento histórico que estaban a vivir. So cinco anos despois Jacinto Santiago, que ademais foi un magnífico xornalista dirixindo o semanario La República, sería asasinado por falanxistas perto de Vilariño Frío.

(Na imaxe Jacinto Santiago e Alfonso Pazos.)

Queren conciliar, disque

Estes días estase a falar moito nos nosos centros educativos da modificación do calendario escolar imposta pola Consellería de Educación para o próximo curso 2007-2008. Elimínase a xornada reducida dos meses de xuño e setembro. Isto afecta de diferente forma aos centros que teñen xornada única e os que teñen a xornada partida.

Nos primeiros aumentarase a hora que vai normalmente entre as 13 e as 14 horas, é dicir, será unha xornada de cinco horas lectivas no comezo e final de curso como é no resto dos meses.

Nos centros de xornada partida significará que polas tardes de xuño e setembro tamén terán que acudir os nenos á escola.

Vista a teoría eu aínda non acabo de ver onde está a tan repetida "conciliación da vida laboral e familiar" que defenden os impulsores desta medida. Non creo que ter os fillos máis horas na escola sexa unha maneira de defender a vida familiar. Máis ben creo que se trata de cubrir as horas nas que os pais traballan para que os colexios coiden dos seus nenos. Fomentar a vida familiar sería artellar métodos para que os pais poidan estar máis tempo cos seus fillos fortalecendo así os lazos afectivos e de comunicación. Poderíamos ter os nenos mañá, tarde e noite nas escolas. Mesmo moitos pais case non ven os seus fillos en todo o día.

Polo tanto, asegurar como fai a conselleira que esta medida "ten un valor pedagóxico e favorece a conciliación da vida familiar e laboral" é non coñecer ou non querer saber cal é a realidade dos nosos colexios e da nosa sociedade.

Se desde as mesmas institucións educativas se defende a idea de que o papel principal dos centros educativos non é ensinar senón manter ocupados os nenos o maior tempo posible mentres os pais traballan e darlles de comer non nos pode sorprender que hoxe en día a visión que a sociedade ten dos mestres e das escolas sexa, en moitos casos, a de simples gardas e vixiantes. Afirmar que iso ten valor pedagóxico e é polo ben dos nenos resulta polo menos decepcionante.

Barriga verde, acabouse a peseta

Aínda gardo un vago recordo das funcións de marionetas que se celebraban nas fermosas prazas do Ourense vello alá por finais dos anos 70. Cando chegaba o bo tempo, cousa que en Ourense soe suceder ben cedo, xuntabámonos unha chea de nenos diante daqueles monicreques para seguir con paixón e os ollos ben abertos as historias que alí nos contaban.

Moitos anos antes todo o mundo falaba de Barriga Verde pois era o máis famoso espectáculo das Festas do Corpus. Miña nai lembra aquel personaxe e as súas historias, e sobre todo a famosa frase final "Morreu o demo, acabouse a peseta" que servía para concluir a función.

Como xa temos sinalado, Vicente Risco foi un grande amante dos entretementos populares, dos acontecementos cotiáns da vida da xente corrente. Mesturaba a súa grande erudición para elaborar a Historia de Galicia con finas e irónicas observacións sobre Ourense e os ourensáns. Penso que moitas das súas observacións seguen a estar vixentes aínda hoxe 40 anos despois do seu pasamento.

E tamén, como calquera ourensán do seu tempo, foi ver a Barriga Verde. E non so o foi ver, senón que escribiu sobre el na súa columna diaria:

"HORAS

(...)

Después fuimos al "Barriga verde". Todos somos devotos del "Barriga Verde". Algunos lo encuentran demasiado modernizado; otros dudan de su autenticidad.

Entramos. El escenario estaba descubierto. Tardó en empezar la función, pero mientras tanto nos estuvieron dando un concierto de tambor. Ya sabéis cuánto me gusta oír tocar el tambor. Por lo tanto, lo pasé bien.

Después salió a cantar una chica, que, la pobre, estaba afónica. Después me parece que salió una flamenca que cantaba y bailaba alternativamente. Después un rapaz equilibrista, que trabajaba en "el cilindro de la muerte", pero no se cayó ni se murió, no hizo más que quitarse los pantalones y pasarse unos aros por las piernas. Después, una pareja vestida, una de aragonés y otra de aragonesa, y hubo golpe de jota cantada y bailada. La que hacía de aragonés le daba a las piernas con una ligereza tremenda.

Por fin, empezó la representación de los monifates. Salieron, como siempre -y esto es lo bueno- el Barriga verde (bueno, el héroe), el portugués, o quien le sustituyese, el cura, el toro, el demonio y la viuda del antagonista del héroe- A mí me pareció bastante bien la cosa.

Luego fuimos a la barraca que, no sé por qué, está puesta bajo la advocación de Júpiter, no sé tampoco si el dios o el planeta, aunque los dos sean lo mismo, pero poca gente lo sabe.

También allí hay monifates, sólo que son eléctricos: una preciosa banda de música, una rueda de bailarines, un coro acompañado de guitarras, y unos danzantes de palos modificados. Por fin una pareja de aragoneses, grandes, pero no de carne.

Es cosa muy divertida y todos aplaudimos mucho. Es una especie de Barriga verde electrificado. Menos mal.

Y ya no tengo tiempo ni espacio para hablar del Congo belga."

La Región, 6 de xuño de 1953.

Milagre en Milán

Que sorte poder disfrutar do cinema italiano dos anos 40 e 50! Nesa época ningún país facía filmes semellantes e de tanta calidade, tan cheos de humanidade viva e real, tan fondos no que transmiten e fan sentir. Por iso esa etapa é coñecida na historiografía do cinema como Neorrealismo, porque aquelas películas afastábanse das fantasías e dos clichés do cinema máis espectacular, o de maior éxito no momento, para amosar a verdadeira existencia da xente corrente.

Sen embargo, en Milagre en Milán (Miracolo a Milano, 1951), de Vittorio de Sica, o elemento fantástico resulta trascendental. Trátase dunha fábula máxica na que os soños vencen á realidade. O retrato da mísera vida dos sen teito de Milán está salpicado con situacións cómicas que aínda nos fan esbozar un leve sorriso. A existencia pacífica dos que alí viven á súa maneira, sen meterse con ninguén, vaise ver interrompida polos intereses dos ricos constructores que os queren facer desaparecer pero a maxia axudará os humildes a gañar o ceo.

En España, pouco a pouco, tamén comezou a aparecer un estilo cinematográfico parecido ao Neorrealismo italiano nos anos 50 e pode servir de exemplo un filme do mesmo ano que garda certa relación con Ourense. Falamos de Surcos (1951), dirixido polo medio ourensán José Antonio Nieves Conde, e realizada a partires dunha historia de Eugenio Montes coa colaboración de Natividad Zaro e Gonzalo Torrente Ballester.

Vacas abstractas

Fiquei hoxe remexendo entre os vellos xornais da cidade para traer aquí, ás miñas leves postais amareladas sen destinatario coñecido, unha nova mostra da faceta xornalística de don Vicente Risco. Afortunadamente, editoriais como Alvarellos coa súa colección Rescate están a levar a cabo un importante labor de recuperación da obra xornalística das máis sinaladas figuras da nosa historia recente. Os traballos xornalísticos, pola súa propia natureza, atópanse dispersos en diferentes xornais e revistas e en diversas etapas. Por iso non resulta nada doado levar adiante un traballo que teña como finalidade a recollida da obra xornalística completa dun autor. Ogallá dispúxesemos xa da colección completa dalgúns autores polos que teño certo interese como Eugenio Montes, Roberto Blanco Torres, Ben-Cho-Shey e os propios Risco e Otero Pedrayo. Tamén resultaría interesante editar aquelas famosas columnas do vello xornalismo ourensán: as Mostacillas de Lamas Carvajal e as Agujetas de Álvarez de Nóvoa. De seguro que hoxe necesitarían dunha edición crítica e explicativa para entendelas no seu contexto local, social e político.

Volvendo a Risco cómpre saber que moitas das súas Horas, os artigos que publicaba na portada de La Región nos anos 50, tiñan a súa orixe nas conversas e discusións que mantiña na tertulia do Hotel Roma. Neste caso o tema que debatían era a idoneidade do termo arte abstracto. Risco foi un home moi interesado en asuntos de arte e estética, un gran coñecedor das correntes artísticas do seu tempo. Denominouse a si mesmo surrealista e chegou a asegurar que prefería ser pintor antes que escritor.

Neste artigo titulado De las vacas abstractas, que forma parte de El libro de las horas, Risco defende que toda arte é abstracta porque sempre o autor fai unha abstración da realidade, capta a súa esencia e convirte a realidade en imaxe.

"DE LAS VACAS ABSTRACTAS

Tanto se incomodaron con eso del arte abstracto, que no hay más remedio que hablar de eso, no para poner paces, sino para que "rabeen" un poco más.

He comprobado, y lo comprueba cualquiera, que la indignación es estimulante, y no hay nada que levante las iras de los hombres como las llamadas "heregías" artísticas. Hasta los teólogos y moralistas olvidan que conviene que haya herejes. Y en esto del arte, yo estoy convencido también de lo contrario, es decir, de que conviene que haya ortodoxos.

Lo de que no hay arte abstracto es verdad, en el sentido de que todo arte es abstracto.

Hasta las vacas que andan paciendo en el monte son, en último caso, una abstracción. El pintor que pinta una vaca, lo que pinta es una imagen; no copia, en realidad, un objeto, sino lo que él percibe de ese objeto, la imagen que se forma de él. Esto cuando pinta la imagen sensible; pero también pintar la idea de la vaca, que es tan vaca como la que anda paciendo. Si no es así, no nos entendemos."

La Región, 18 de abril de 1953.

(Theo van Doesburg: De Koe, 1917)

Quero que me contes un conto

Sempre necesitamos que nos conten historias, contos, aventuras... Sentimos un profundo desexo por idear personaxes, lugares e feitos. Vivimos para soñar ou como dicía William Shakespeare en A tempestade: "We are such stuff as dreams are made on" (Somos da mesma materia da que están feitos os soños).

Nos nenos este desexo é aínda máis forte. Por iso non me sorprendeu ver cómo hoxe mesmo os meus vinte nenos e nenas de seis e sete anos ficaban abraiados e marabillados coa famosísima historia do cabalo de Troia.

Saber contar historias non é fácil. Os rapaces son esixentes, so prestan atención se eres quen de ambientar o relato axeitadamente con xestos e detalles, se empregas o tono e as palabras necesarias. Pero ese desexo que sinten por escoitar xoga da túa parte.

Moitas veces imponse o sentido realista duns nenos que comezan a entender que no mundo non todo é máxico e casual. Así, despois de contar a historia, un neno estaba moi interesado en facer unha pregunta: "Como construíron o cabalo e como entrou pola porta se era tan grande?". Non só necesitamos un contacontos senón tamén un carpinteiro.

A cidade mellor calzada do mundo

Don Vicente Risco foi probablemente a figura intelectual máis destacada do Ourense do pasado século XX e nunca estará de máis recordar a súa memoria. De cando en vez, para ledicia dos seus admiradores, que son moitos, saen á rúa textos inéditos e novas edicións críticas dos seus ensaios; mesmo a súa obra gráfica foi editada recentemente.

Don Vicente tiña unha especial virtude: era quen de escribir sobre calquera cousa. Calquera asunto por máis prosaico que puidera parecer era digno de ser comentado nas súas numerosísimas colaboracións xornalísticas. Por iso, todos os que rebuscamos nos capítulos da historia contemporánea da nosa cidade temos que voltar, por un camiño ou por outro, unha e outra vez a Don Vicente.

Unha das colaboracións máis recoñecidas do traballo xornalístico de Vicente Risco publicouse en La Región desde comezos da década dos 50. A portada deste xornal, naquel tempo, non se podía comprender sen a súa columna das Horas e a de Márgenes, de Ricardo Outeiriño. No ano 1961 editouse El libro de las horas, que é unha especie de antoloxía dos artigos escritos por Risco.

Este, que tedes a continuación, é so un dos centos e centos de artigos que Risco escribía a diario en La Región. Escribira sobre o que escribira sempre se aprecia nos seus textos unha fonda ironía e un certo escepticismo ante todas as cousas serias do mundo.

"HORAS

Zapatos

¿Cuántos habitantes tiene Orense? ¿Cuántos pares de zapatos tiene cada orensano? ¿Compran los orensanos los zapatos por junto? ¿Bajaron los zapatos? ¿En dónde se pone los zapatos la gente de Orense?

Presento aquí todos estos problemas, que como interesar me interesan muy poco, para ver si me ayudan a resolver otro problema más amplio que, por lo demás, tampoco me interesa.

Pero la curiosidad es la curiosidad. No sé si habrá otra ciudad en España donde hubiera tantas zapaterías -tiendas de calzado- como en Orense. Casi en cada calle, una, por lo menos.

Sin embargo, parece que no había bastantes, porque cada día aparece una nueva, y cada día se anuncia la próxima apertura de otra.

Se conoce que cuando un orensano se encuentra sin saber qué hacer, pone una zapatería.

Se conoce que cuando en cualquier ciudad de España, o acaso también del extranjero, o en cualquier villa o aldea de la provincia, hay un individuo que no sabe en qué emplear su actividad o su dinero, lo que se le ocurre es poner una zapatería en Orense.

Es curioso: zapateros no conozco más que uno o dos. Vendedores de calzado deben serlo la mitad de la población.

Orense debe ser, por lo tanto, la ciudad mejor calzada del mundo.

Cada orensano, para que vivan todas las zapaterías de Orense, debe poseer seis docenas de pares de calzado en buen uso, y si la cosa sigue así, para usarlos tendrá que estarse mudando de zapatos todo el día.

Yo no lo sé explicar con números, por lo cual quisiera que viniera un entendido que nos explicase por matemáticas, pues dicen que es así como se explica el comercio."

La Región, 5 de marzo de 1953.

A marca de fogo

Sessue Hayakawa (1889-1973) foi sen dúbida o actor xaponés máis coñecido de Hollywood durante a era do cinema mudo. A súa interpretación dun caudaloso coleccionista de arte en A marca de fogo (The Cheat, 1915) permitiulle saltar á fama mundial.

O filme, unha rareza difícil de atopar, fora producido e dirixido polo gran Cecil B. De Mille para a Paramount, a productora máis importante daquela época. Conta a historia dunha muller caprichosa (Fannie Ward) que gasta alegremente os cartos do seu marido (Jack Dean), un inversor de Wall Street á espera duns cuantiosos beneficios. Emulando ao seu home, decide investir dez mil dólares do fondo da Cruz Vermella que lle foran confiados e perde todo. Desesperada, pide axuda a un rico xaponés (Sessue Hayakawa) que lle firma un cheque por esa cantidade, pero non de forma tan desinteresada coma ela pensa.

Son evidentes certos prexuizos na película, especialmente a visión paternalista da muller desesperada. O estranxeiro é o cruel, o sanguinario; a muller é doce, defendida e perdoada cando quere voltar co seu home. A moral familiar fica intacta. Pero non hai que esquecer que falamos do ano 1915.

Salvando as distancias, A marca de fogo garda un certo parecido con Avaricia (Greed, 1924), a magnífica obra de Erich von Stroheim, pero sen lugar a dúbidas a maxistral dirección deste e a novela orixinal McTeague, de Frank Norris, da que foi adaptación fan dela un filme moi superior.

Salvar La Zarpa

Hai uns días, cando se comezou a debater o futuro do edificio do Banco de España e o seu posible uso como museo da cidade, comentaba eu no recoñecido blog As uvas na solaina que era necesario salvar o vello xornal La Zarpa (1921-1936). Se un afirma algo así é que teme que morra ou que corra risco de desaparecer. Explícome.

É certo que existe unha colección completa que conservaron familiares de Basilio Álvarez, o seu fundador morto no exilio, e que hoxe forma parte dos fondos da Biblioteca da Deputación. Tiven a sorte de consultala de principio a fin no ano 1999, cando iniciei a miña investigación sobre o cinema en Ourense. Foi doado entón decatarse da enorme calidade deste xornal que saiu por primeira vez á rúa o 27 de xullo de 1921. Estaba escrito cunha grande forza, con espírito de cambio, era reivindicativo, defendía os dereitos dos campesinos, era tolerante e moderno. Non tiña nada que ver coa tópica imaxe dun Ourense monolítico, unicamente conservador e eclesiástico, co curral de vacas que dicía un personaxe de Xente ao lonxe.

Eu aínda tiña recentes as rudas palabras dun profesor meu de Literatura alá en Bilbao nos meus anos universitarios. Era un home deses respetados e moi recoñecidos, premiado polo Goberno de Aznar coa dirección da Biblioteca Nacional e logo do Instituto Cervantes, seica azoute dos nacionalistas vascos. Chamábase e aínda se chama Jon Juaristi. Pois ben, nunha das súas clases maxistrais, creo que lembrando unha novela esaxeradamente naturalista de Emilia Pardo Bazán situada na nosa cidade falou a súa eminencia en tono moi despectivo hacia Ourense dicindo que se agora é así naquel tempo era "de traca". Sempre é mellor non falar do que un non sabe, pero algúns non se dan conta.

De seguro que non coñece o señor Juaristi o Ourense de La Zarpa ou da xeración Nós, persoas que foron quen de poñer o país na senda da modernidade naquela década dos anos 20. Pasar as mans por entre as follas amareladas de La Zarpa foi como respirar aire fresco e confeso que quedei marabillado.

O paso do tempo resulta estragador para o papel dos xornais mesmo cando se conservan en lugares axeitados. Estamos a falar de máis de sete décadas de antigüidade. A colección en papel foi copiada hai anos en microficha pero este é un formato incómodo para os investigadores e pouco axeitado para o mundo dixital. Ademais non axuda á súa difusión pois é necesario dispor dun aparello especial para visionar as microfichas. Segundo parece a colección completa vai ser escaneada e posta a disposición do usuario en Internet, igual que outras que xa están na rede, pero case hai dous anos que teño escoitado falar dese proxecto e non teño visto ningún avance.

A tecnoloxía permite hoxe en día gardar unha colección completa dun xornal en tan so un DVD, incluso se falamos de quince anos de periódico. Ese é o meu desexo, poder conservar e ao mesmo tempo difundir un dos feitos socioculturais máis relevantes da historia do noso Ourense. Perder este tesouro no faiado dun centro cultural é un crime que non se pode permitir.

Arturo Vázquez Núñez

O pasado día 2 de marzo cumpriuse o centenario da morte de Arturo Vázquez Núñez, outra importante figura do Ourense de finais do século XIX do que, sen embargo, non se sabe demasiado e que paga a pena coñecer.

Arturo Vázquez Núñez nacera o 15 de novembro de 1852. Pertencía á xeración de Lamas Carvajal (1849) e de Curros Enríquez (1851), cos que mantivo estreita relación. Formaba parte ademais da tertulia do Museo xunto a Marcelo Macías, Benito Fernández Alonso, Martínez Sueiro e outros.

No Boletín da Comisión Provincial de Monumentos Históricos e Artísticos de Ourense publicou a maioría dos seus numerosos traballos sobre arqueoloxía e historia: La arquitectura cristiana en la provincia de Orense durante el periodo medieval, Fuero de Allariz, Efemérides de Galicia, La ex-colegiata de Junquera de Ambía, Iglesia y Convento de San Francisco de Orense, etc.

Segundo recolle Marcos Valcárcel en "Ourense, universo literario", Carlos Casares opinaba que o papel de Vázquez Núñez fora decisivo na formación intelectual dos futuros compoñentes da Xeración Nós.

En novembro de 1952, cando se cumpría o centenario do seu nacemento publicaba José Fernández Gallego un artigo en La Región lembrando a súa memoria e recordando a bibliofilia de Vázquez Núñez:

"Su amor a Orense le mantuvo siempre entre nosotros, metido en su casita de la calle de San Fernando, rodeado de libros, no tantos como escogidos, abundando, aparte los de Arqueología e Historia, los de Literatura francesa y portuguesa, que conocía a fondo."

.

Fernández Gallego, un dos máis curiosos investigadores do Ourense do século XX, sinalaba ademais que Vázquez Núñez fora cronista do Concello de Ourense e mesmo tenente de alcalde. Tamén destacou a súa faceta xornalística en El Heraldo Gallego, fundado por Lamas Carvajal en 1874. Non so escribiu ensaios históricos e arqueolóxicos senón que tamén se adentrou no terreo da poesía con obras que se recollerían no volume Venus y Momo. Foi tamén membro fundador da Real Academia Galega aínda que por moi pouco tempo.

.

Vázquez Núñez estudara Medicina en Santiago pero abandonou os estudos en 1871. Ao ano seguinte pasou a traballar coma oficial no Ministerio de Graza e Xustiza sendo ministro o galego Montero Ríos. De volta en Ourense, en 1887 incorpórase ao claustro do Instituto coma profesor de francés até 1891.

.

Xosé Ramón Fernández Oxea, máis coñecido por Ben-Cho-Shey, do que xa temos falado, pronunciou no mesmo mes de novembro de 1952 unha conferencia en lembranza de Vázquez Núñez no Centro Galego de Madrid. Falou en galego, o cal era excepcional e indica ben ás claras o firme compromiso de Ben-Cho-Shey para coa nosa lingua:

.

"Toda a súa vida foi un constante labourar a prol de Galicia, pra descobrila e dala a coñecer a propios e alleos, culcando nos arquivos, revolvendo nas bibliotecas, e caneando polos camiños a precura de monumentos que estudiar ou de tesouros que asoellar en prove da historia e da cultura da nosa terra."

.

Arturo Vázquez Núñez morreu sen chegar a cumprir os 55 anos de idade. Como dato curioso hai que sinalar que un dos seus máis próximos, Valentín Lamas Carvajal, morrera o ano anterior con tan so 56 anos. Con eles dous desaparecían dous dos persoeiros máis relevantes do final de século en Ourense.

A historia do meu bisavó (V)

En agosto de 1930 iniciaba o meu bisavó Pegerto Nóvoa a súa máis relevante actividade comercial, convertíase en propietario do Bar Restaurant Universal, que estaba situado no número 6 da rúa de Luis Espada (hoxe Cardenal Quiroga), é dicir, no mesmo centro da cidade, a medio camiño entre o Hotel Roma e o Hotel Miño.

O restaurante fora fundado en xaneiro de 1926 por Bienvenido Pardo Esperanza, veciño tamén de Coles coma Pegerto. Ademais de ofrecer comidas tiña habitacións para hóspedes. Xusto despois da súa adquisición naquel verán de 1930 Pegerto publicaba algúns anuncios na prensa local, particularmente no diario dereitista Galicia, recén fundado polos fieis a Calvo Sotelo, que fora ministro de Facenda durante a Dictadura de Primo de Rivera:

"Universal Bar Restaurant
El nuevo propietario de este acreditado establecimiento, participa a la numerosa clientela y a la que dejó de serla, que desde hoy encontrarán muchas mejoras en el servicio. Dispongo de hermoso merendero de verano, cocina de primer orden, especialidad en banquetes, comidas por cubierto y a la carta. Servimos cubiertos a domicilio. Despachamos vinos tinto y blanco de buenas clases.
Se sirven meriendas y cenas
Visite sin falta
BAR UNIVERSAL
Luis Espada, 6"

Galicia. 24 de agosto de 1930.

Moitas veces considerábase que os anuncios non tiñan o suficiente efecto persuasivo polo que se emprega outra técnica publicitaria que consistía en disfrazalos de noticia corrente. Era o que se chamaba un reclamo:

"NOTAS COMERCIALES
–
Universal Bar Restaurant

Nuestro particular amigo y activo e inteligente industrial don Pegerto Novoa, acaba de hacerse cargo, por traspaso, del conocido establecimiento «Universal Bar Restaurant», situado en la concurrida calle de L. Espada.
El señor Novoa, orientado en los modernos procedimientos de la industria, ha introducido interesantes reformas en el local y en todos los servicios, que no dudamos habrán de merecer el elogio de cuantos le visiten. Como complemento de todo ello, hizo importantes compras de licores y demás artículos, que siendo de marcas acreditadas venderá a precios muy limitados.
El servicio de comidas y meriendas, con vinos de cosecha de fama, son atendidos por personal acreditado.
Al señor Novoa deseámosle los mayores éxitos en su nuevo negocio."

Galicia. 3 de setembro de 1930.

España vivía naqueles días unha grande axitación política. A Dictadura de Primo de Rivera rematara en xaneiro e o xeneral Dámaso Berenguer fora o encargado de formar novo goberno. No mesmo mes de agosto en que Pegerto adquiría o seu restaurante tiña lugar o coñecido Pacto de San Sebastián, no que os republicanos afirmaban o seu compromiso na loita por lograr un inmediato cambio de réxime.

(Na imaxe o edicio do Bar Restaurant Universal na actualidade.)

De Ourense a Madrid en 12 horas

Un non pode ás veces evitar un leve sorriso ao ler os vellos xornais ourensáns do século pasado e comprobar qué cousas resultaban tan asombrosas para os que vivían naquel tempo.

En setembro de 1952 publicaba Alejandro López Outeiriño unha interesante reportaxe en La Región sobre o servizo de ferrocarril entre Ourense e Madrid, ilusionado ante a posta en funcionamento dunha liña que iría reducir o tempo da viaxe a menos de oito horas. Certamente aquelo suporía un cambio moi grande pois os viaxeiros estaban afeitos a viaxes de máis de quince horas para chegar á capital.

Nese verán de 1952 comezaron a funcionar os novos automotores italianos Taf, fabricados pola Fiat para Renfe, o que significou un grande avance no confort e rapidez do ferrocarril. Este modelo, coas súas sucesivas variacións, percorreu as vías españolas até o ano 1980.

"ORENSE-MADRID EN DOCE HORAS

Cuando circule el ferrocarril Orense-Zamora podremos almorzar en Orense y llegar a cenar a Madrid. Es posible que el viaje se haga en menos de ocho horas a juzgar por el tiempo invertido ahora por el Taf, que lo hace en menos de doce.

El Taf, tradución en anagrama de "Tren Automotor Fiat", es un magnífico servicio que ha puesto la Renfe en circulación este verano. Tiene clase única de segunda y hay que satisfacer un suplemento de velocidad lo que hace que resulte al precio de primera.

Salimos de Orense a las diez y treinta y seis minutos y a las diez y cuarto en punto, hora de llegada, entrábamos en la estación del Norte, de Madrid. El correo invierte veinte horas y el expreso diecisiete. La diferencia es grande si consideramos la ventaja grande de hacer el viaje de día, con el consabido ahorro de la cama, su esmerada limpieza y su riguroso orden en todos los servicios.

Solamente hace paradas en veintidós estaciones de las noventa y dos del trayecto Orense-Madrid. Las más largas son de cinco minutos en Monforte, León y Valladolid, para reponer de agua los lavabos y retretes. La comida empiezan a servirla a las doce y media, a la altura de La Rúa, comenzando por el coche de cabeza y terminando por el de cola. Esta operación dura casi tres horas, pues las comidas las sirven en la misma butaca. Unas mesas portátiles de aluminio las introducen en unos agujeros de la butaca. Encima colocan unas bandejas de pasta con el servicio completo y al poco rato comienzan a traernos el condumio. Este día el menú es el siguiente: entremeses, huevos cocidos con arroz y tomate y un poco de pollo que nos acaba la paciencia y allí se queda casi la mitad. Postre, fruta. Precio: 46 pesetas más impuestos, vino, etc. Después de las cuatro de la tarde empieza a funcionar el bar, donde podéis pedir de todo y a precios no exagerados. Como la cocina y el bar van en el centro del tren su desplazamiento desde cualquiera de los tres coches es comodísimo"

Los tres vagones llevan un total de 174 viajeros con asientos no muy amplios, y respaldo orientado en el sentido de la marcha. Tiene un motor de 1.010 caballos de potencia total, haciendo velocidades de 120 kilómetros y de 60 en pendientes del 15 al 20 por ciento. Como se puede ver la media de marcha es de más de 60 kilómetros a la hora."

(Na imaxe un daqueles Taf dos anos 50.)

O Catastro

Mentres pensaba en bancos e catastros, tan de actualidade no meu Ourense, fiquei hoxe lembrando cun sorriso nos beizos unha secuencia dun dos meus filmes favoritos: A gran ilusión (La Grande Illusion, 1937), de Jean Renoir. Esta obra mestra do cinema conta moitas cousas e non se pode resumir nunhas poucas liñas todo o que significa pero pódese dicir que o seu fío argumental son as vivencias dun grupo de prisioneiros franceses durante a Primeira Guerra Mundial ao seren trasladados dun campo de concentración a outro. Nunha das conversas que manteñen entre eles, todas moi irónicas e fenomenalmente filmadas por Renoir, o tenente Maréchal (Jean Gabin), cheo de curiosidade, pregúntalle a outro preso, o enxeñeiro (Gaston Modot) polo seu oficio:

Maréchal: "Qu'est-ce que tu fais dans le civil?".
L'ingénieur : "Moi, je suis ingénieur au Cadastre".
Maréchal, pensif : "Ah ! oui...., au Cadastre!".

Un peu plus tard dans la conversation:
Maréchal, gêné : "Si tu permets, je voudrais te poser une question".
L'ingénieur : "Vas-y".
Maréchal : "Au fait....qu'est-ce que c'est le cadastre?"

(Maréchal: "En que traballabas na vida?".

O enxeñeiro: "Eu, son enxeñeiro no Catastro".

Maréchal, pensativo: "Ah! si..., no Catastro!".

Un pouco despois na conversa:

Maréchal, apurado: "Se me permites, gustaríame facerche unha pregunta".

O enxeñeiro: "Adiante".

Maréchal: Por certo... que é o Catastro?")

Que conciencia?

Aínda que a estas alturas xa non sorprende o falaz discurso da igrexa deste país un non deixa de indignarse ante certas cousas que se din e que aparecen a diario nos diversos medios de comunicación.

A última saída de tono da Conferencia Episcopal é un chamamento á obxeción de conciencia contra a nova materia de Educación para a Cidadanía, que comezará a impartirse o próximo curso. O seu portavoz afirmou o xoves: "La objeción de conciencia es legítima".

Qué lástima que os grandes defensores das conciencias libres non reclamasen ese dereito fundamental durante 40 anos de nacional-catolicismo, relixión obrigatoria e totalitarismo ideolóxico e físico. Aí si que tiña mérito loitar. Que vergonza que falen de obxeción de conciencia os que delataron, sinalaron e mesmo vixiaron os represaliados do franquismo antes de seren executados.

Engade o señor portavoz outra declaración que non hai que perderse: "la autoridad pública no puede imponer ninguna moral a todos: ni una supuestamente mayoritaria, ni la católica". Agora veñen mansiños, parecen lobos con pel de cordeiro. Mesmo se atreven a dicir que eles non queren que se impoña a relixión católica. Sen embargo, non queren nin oir falar de que outras relixións poidan entrar nas nosas escolas, nas que cada ano é máis notoria a convivencia de culturas e relixións diferentes. Eles queren manter o seu privilexio de séculos.

E por certo, a materia endemoniada da que se fala, tan estragadora para as conciencias dos nosos rapaces, tratará temas tan execrabeis coma as institucións democráticas, a convivencia entre culturas, a igualdade entre homes e mulleres, a globalización e a interdependencia, o consumo racional e responsábel, a educación vial, os dereitos humanos, a valoración crítica dos prexuizos sociais racistas, xenófobos, antisemitas, sexistas e homófobos...

E contra todo isto que hai que manifestarse, señores bispos?