6 feb 2010

Un tren de sombras


Sempre que se recorda a primeira exhibición pública do Cinematógrafo Lumière no Grand Café de París a tarde do 28 de decembro de 1895 semella imposible evitar o tópico segundo o cal os espectadores alí reunidos, ao ver na pantalla a chegada dun tren na súa mesma dirección, presos dun pánico irreprimible, deixaron precipitadamente as súas cadeiras e fuxiron entre berros da sala de proxección. Nada diso sucedeu. En primeiro lugar porque nesa primeira proxección non se incluiu o filme "L'Arrivée d'un train à La Ciotat". E ademais non hai referencias xornalísticas que o confirmen.
Como acertadamente sinalou o profesor norteamericano Tom Gunning nun artigo publicado en 1989 co título An Aesthetic of Astonishment: Early Film and The (In)credulous Spectator, a verdade da historia ten que ver máis cun mito: o mito do poder irresistible da imaxe animada e, se cadra máis decisivo, o mito do espectador inxenuo e indefenso diante do novo invento. Só é posible manter hoxe este mito se seguimos a subestimar a intelixencia e a capacidade intelectual daqueles primeiros experimentadores do invento dos irmáns franceses. Aínda asombra que a historiografía do cine mantivese vivo un preconceito que de facto convertía a aqueles en simples salvaxes sen tradición nos espectáculos e sen capacidade para distinguir a realidade da ficción.
Nada máis lonxe da verdade. Eses primeiros espectadores eran o que hoxe chamariamos, con certo desprezo, urbanitas parisinos, os máis sofisticados da cidade máis sofisticada do mundo, homes e mulleres afeitos a acudir a todo tipo de espectáculos visuais que presaxiaban desde moito tempo antes a chegada do cinema, homes e mulleres afeitos tamén aos trucos dos ilusionistas, conscientes da existencia dun mecanismo oculto que facía verosímil o que se lle amosaba diante dos ollos, provocando unha emoción profunda, a mesma emoción que aínda sentimos hoxe na butaca das nosas salas de cinema.
Máximo Gorki foi quizais o primeiro escritor de renome que escribiu sobre a súa experiencia como espectador. Asistiu á unha exhibición cinematográfica na feira de Nizhni Nóvgorod, a súa cidade natal, en xullo de 1896, e logo publicou un coñecido artigo na prensa local. As súas palabras serviron a Gunning para afianzar a súa idea de que os primeiros espectadores non eran tan inxenuos como para confundir realidade e ficción.

"De súpeto algo fai clic, todo se esvaece e aparece un tren na pantalla. Vai acelerando cara a ti, coidado! Parece como se fora a afundirse na escuridade na que estás sentado, convertíndote nun saco rasgado de carnes magoadas e ósos estillados, e facendo pedazos o salón e todo o edificio, tan cheo de mulleres, viño, música e vicio.
Pero isto tamén non é máis que un tren de sombras."



(Na imaxe superior, accidente de ferrocarril na estación de Montparnasse dous meses antes da primeira exhibición do cinematógrafo; na fotografía inferior, Máximo Gorki.)




No hay comentarios: