Penso que está por facer un verdadeiro museo-biblioteca-enciclopedia que sirva para divulgar de xeito didáctico a vida e a obra das máis importantes figuras literarias, artísticas, sociais e políticas que ten dado a nosa querida Auria. Desde un Xan da Cova e o seu curiosísimo trampitán (Que sería del se chegara a ter o seu propio blog?) até o recoñecido José Ángel Valente ou as irmás Pura e Dora Vázquez, pasando evidentemente polos Risco, Otero e Cuevillas da Xeración Nós, a tertulia do Roma, os artistiñas do Volter, etc, etc.
Entre todos eles cabería reservar un lugar de honra a un ourensán nacido a finais do século XIX chamado Xosé Ramón Fernández-Oxea, pero moito máis coñecido por Ben-Cho-Shey, o seudónimo que empregou para firmar as súas crónicas da Guerra de Marrocos que enviaba por telégrafo á redación do diario agrarista La Zarpa, fundado en xullo de 1921.
Ben-Cho-Shey dedicou grande parte da súa vida á defensa da cultura e identidade de Galiza. Sentía unha forte pena ao contemplar como un país renunciaba á súa personalidade. Foi ademais un magnífico investigador das nosas tradicións, da etnografía galega, da nosa historia. Comezou sendo mestre de primaria e continuou os seus estudos na Escola Superior de Maxisterio de Madrid, cidade na que viviu durante moitos anos xa despois da guerra e desde a que impulsará calquera iniciativa encamiñada a apoiar a cultura do país.
A finais dos anos 20 viaxa a Francia, Bélxica e Holanda pensionado polas Deputacións galegas para perfeccionar a súa formación pedagóxica. Alí comproba de primeira man o emprego de metodoloxías diferentes as habituais en España e coñece a realidade socio-lingüística daqueles países, o que lle levará a facerse algunhas reflexións acerca da presenza da lingua galega na educación.
De volta, no ano 1929, publica en La Región algúns artigos moi interesantes nos que se aprecian os seus temas de maior interese naquel momento:
"Comentarios
A FALA NA ESCOLA
Mentiría si dixese que me gorentou o derradeiro artigo que Luis Bello adicou a Galicia. Confeso que eu agardaba de il outra cousa mais en consonancia co’a sua historia de home liberal, comprensivo e limpo de prexuicios; mais a o enfrentarse co a cuestión do idioma xurde n-il o centralismo lingüístico pol-o que tanto agarimo sinten as xentes da Meseta.
Pouco importa que disfrace o asunto e procure levalo ó terreo practicista para sacar a secuencia de que o ensiño debe facerse en castelán. Por riba de todo pra nos, pra os que loitamos pol-a persoalidade de Galicia, está esa afirmación que senta Bello: «Nin Cataluña, nin en Vasconia a xente se avergoña de falar a sua lingoa. Somentes en Galicia o idioma ten categoría». E contra de esta categoría é contra do que imos todol-os galegos que levamos a Galicia no corazón. Y-o único xeito de desfacer a lenda aldraxante é o levar a escola o idioma que se fala na casa.
Bello, esquecendo sin dúbida que o problema de Galicia é o de todol-os pobos que abdican da sua persoalidade, afirma que é mais fácele o ensiñar o castelán que o arrincar os galegos do prexuicio que teñen para o seu idioma. Nos, quizais trabucados, coidamos que é todo o contrario. Pro a favor noso temol-a esperencia do pobo irlandés, que tamén se avergoñaba da sua lingoa e hoxe rehabilitouna; e non somentes de Irlanda, senón tamén de Flandes, e de Checoeslovaquia, e de Ukrania, e de Georgia pobos todos que gracias a un réxime de goberno comprensivo e humán chegaron á reivindicazón dos idiomas que viviran días tristes de aldraxe y-esquecemento nas xa recuadas épocas de asoballamento imperialista.
Tampouco pensamos que Unamuno teña razón a o decir que é unha «niñería» o coidar que un pobo podía ter duas lingoas domésticas. Esta afirmación podía pasar no 1902 cando a xente coidaba de boa fe que chegaría a falarse no mundo o esperanto; pro hoxe que vivimos días de recoñecemento da persoalidade étnica e lingüística dos pobos pequenos resulta infantil o discutir o bilingüismo cando éste medra puxante en Suiza y-en Bélxica, que da a casualidade de seren dous dos países que mais adiante van en custiós pedagóxicas.
Cando un nemigo do cultivo das lingoas rexionás quer combatir o seu emprego nas escolas deixa sempre de lado o aspecto sentimental, a faceta cordial, que para nos é a mais importante, e arrincándose pol-o rexistro pragmático dí que se debe falar y-ensiñar en castelán por ser o idioma mais espallado. Por esta misma razón podríase aconsellar o ensiño do inglés ou do chino. Pro ainda así temos razón os que non queremos abandoar o galego, pois o galego-portugués fálase nas cinco partes do mundo; y-a emigración galega o mesmo se dirixe cara Hispano-América que cara o Brasil; y-o luso-galaico é o idioma da tan gabada ruta aérea que partindo de Lisboa vai pol-as Azores e Cabo Verde a Fernando de Noronha y-o Brasil.
Un home que como Luis Bello adica a sua vida a espertal-o amor pol-a escola, sabe todo esto; e porque o sabe sospeita que desintamos da sua opinión os xóvenes que loitamos por Galicia. Pro é que –aunque a certos galegos lles pareza mentira– todol-os homes do Centro, ainda os de mais talento como Bello, sufren ofuscaciós en canto se lles toca a o idioma; cousa que a nos parécenos moi ben porque defenden o seu. ¡Y-ogallá todol-os galegos fixeramos o mesmo co a nosa lingoa!
A FALA NA ESCOLA
Mentiría si dixese que me gorentou o derradeiro artigo que Luis Bello adicou a Galicia. Confeso que eu agardaba de il outra cousa mais en consonancia co’a sua historia de home liberal, comprensivo e limpo de prexuicios; mais a o enfrentarse co a cuestión do idioma xurde n-il o centralismo lingüístico pol-o que tanto agarimo sinten as xentes da Meseta.
Pouco importa que disfrace o asunto e procure levalo ó terreo practicista para sacar a secuencia de que o ensiño debe facerse en castelán. Por riba de todo pra nos, pra os que loitamos pol-a persoalidade de Galicia, está esa afirmación que senta Bello: «Nin Cataluña, nin en Vasconia a xente se avergoña de falar a sua lingoa. Somentes en Galicia o idioma ten categoría». E contra de esta categoría é contra do que imos todol-os galegos que levamos a Galicia no corazón. Y-o único xeito de desfacer a lenda aldraxante é o levar a escola o idioma que se fala na casa.
Bello, esquecendo sin dúbida que o problema de Galicia é o de todol-os pobos que abdican da sua persoalidade, afirma que é mais fácele o ensiñar o castelán que o arrincar os galegos do prexuicio que teñen para o seu idioma. Nos, quizais trabucados, coidamos que é todo o contrario. Pro a favor noso temol-a esperencia do pobo irlandés, que tamén se avergoñaba da sua lingoa e hoxe rehabilitouna; e non somentes de Irlanda, senón tamén de Flandes, e de Checoeslovaquia, e de Ukrania, e de Georgia pobos todos que gracias a un réxime de goberno comprensivo e humán chegaron á reivindicazón dos idiomas que viviran días tristes de aldraxe y-esquecemento nas xa recuadas épocas de asoballamento imperialista.
Tampouco pensamos que Unamuno teña razón a o decir que é unha «niñería» o coidar que un pobo podía ter duas lingoas domésticas. Esta afirmación podía pasar no 1902 cando a xente coidaba de boa fe que chegaría a falarse no mundo o esperanto; pro hoxe que vivimos días de recoñecemento da persoalidade étnica e lingüística dos pobos pequenos resulta infantil o discutir o bilingüismo cando éste medra puxante en Suiza y-en Bélxica, que da a casualidade de seren dous dos países que mais adiante van en custiós pedagóxicas.
Cando un nemigo do cultivo das lingoas rexionás quer combatir o seu emprego nas escolas deixa sempre de lado o aspecto sentimental, a faceta cordial, que para nos é a mais importante, e arrincándose pol-o rexistro pragmático dí que se debe falar y-ensiñar en castelán por ser o idioma mais espallado. Por esta misma razón podríase aconsellar o ensiño do inglés ou do chino. Pro ainda así temos razón os que non queremos abandoar o galego, pois o galego-portugués fálase nas cinco partes do mundo; y-a emigración galega o mesmo se dirixe cara Hispano-América que cara o Brasil; y-o luso-galaico é o idioma da tan gabada ruta aérea que partindo de Lisboa vai pol-as Azores e Cabo Verde a Fernando de Noronha y-o Brasil.
Un home que como Luis Bello adica a sua vida a espertal-o amor pol-a escola, sabe todo esto; e porque o sabe sospeita que desintamos da sua opinión os xóvenes que loitamos por Galicia. Pro é que –aunque a certos galegos lles pareza mentira– todol-os homes do Centro, ainda os de mais talento como Bello, sufren ofuscaciós en canto se lles toca a o idioma; cousa que a nos parécenos moi ben porque defenden o seu. ¡Y-ogallá todol-os galegos fixeramos o mesmo co a nosa lingoa!
BEN-CHO-SHEY
La Región, 12-09-1929.
No hay comentarios:
Publicar un comentario