Escenas medievais

O presidente da Xunta e aspirante á alta política da corte dixo o outro día ás portas do castelo de Soutomaior (Montemayor segundo Antena-3) que hai que deixar de lado "localismos" e "discursos identitarios" para centrarse nas familias (nas súas?). Eu supoño que un político tan valente como Feijoo, que exercía o papel de fiel vasallo nesta escena medieval, estáballe a mandar esta firme mensaxe de compromiso ao xefe do clan, don Mariano Rajoy, alí presente, porque non quero nin pensar que se trate dun ataque máis aos que nos sentimos galegos e nos negamos a avergonzarnos por elo (medulios obsoletos con máis obelix que panoramix).

Tampouco creo que haxa discurso identitario máis espectacular, ostentoso e inútil que aquela macrobandeira de España erguida na madrileña praza de Colón, ou aquel video-Rajoy (xa comezaba a estragadora moda youtube), ao estilo real borbónico, difundida polo día da grande patria hai case dous anos:

"Los españoles celebramos nuestra fiesta nacional."

"Porque somos una nación y queremos celebrarlo, y dejar constancia de que nos alegramos."

"Por eso vamos a honrar y a exhibir el símbolo, que con la Corona, mejor nos representa en todo el mundo."

"Yo estoy orgulloso de ser español."

"Pido que hagan algún gesto que muestre lo que guardan en su corazón."

Aos poucos días de revelarse esta xoia escolástico-audiovisual, Javier Marías publicaba un magnífico artigo sobre a inconsistencia da mensaxe do líder popular. A eséxese do texto (entendido como concepto máis semiótico que medieval) foi copiosa.

Outra cita ineludible do líder da facción que debe figurar nunha historia dos discursos identitarios ten que ser a seguinte: "ETA es una gran nación... España... perdón, es una gran nación."

Como era a cousa logo? Que hai que deixarse de discursos identitarios? Si. De todos? Non sei. Pódese ser máis cínico?

Na Idade Media había vasalos sometidos á lei feudal do rei e a súa corte, no século XXI, mal que lle pese a algún clan de homes bos, hai cidadáns libres que, mesmo sendo ateos pola gracia de Deus, teñen tanto dereito coma calquera a expresar a súa identidade. Non era iso no que consistía a liberdade?

La nature s'en fout

Os tenentes Marechal (Jean Gabin) e Rosenthal (Marcel Dalio), fuxidos dun campo de prisioneiros alemán en La grande illusion (Jean Renoir, 1937), tratan de chegar a Suiza o máis axiña posible. Agochados baixo as árbores ollan con esperanza os cumios cubertos de neve. Marechal apresura a Rosenthal, que olla o mapa que leva nas mans.

—Veña, seguimos.

—E logo non esperamos á noite?

—Non, perderíamos o camiño. As árbores esconderannos pero no val deberemos permanecer agachados. Estás seguro de que aquilo é Suiza?

—Completamente.

—Parece todo igual.

—As fronteiras son un invento dos homes. A natureza non ten nada que ver.

Así é. As fronteiras de África foron trazadas con escuadro e cartabón ao ditado dos intereses europeos. Alí onde non había desertos, os ríos e as montañas foron pretextos para o reparto do poder. Hoxe temos conflitos fronteirizos entre Chile, Perú e Bolivia; entre Ecuador e Colombia; entre Costa Rica e Nicaragua; entre Hungría e Eslovaquia; entre Rusia e Xeorxia; entre Camboia e Tailandia; entre a India e Paquistán; etc. A natureza non ten nada que ver.

Hai tamén estados que se queixan das fronteiras que lles poñen polo norte namentras elevan unha máis alta polo sur. Hai estados que reclaman a antigüidade das súas fronteiras, credencial das cicatrices mal curadas. Hai un afán por repartir e dominar, por apartar e desprezar.

Así e todo, as fronteiras entre os estados tenden a diluirse, a facerse máis borrosas, menos precisas. As alfándegas son só sombras sobre a estrada. E canto máis borrosas se fan as fronteiras á nosa vista, máis nítidas vemos as liñas grosas que separan unhas clases sociais doutras, os ricos dos pobres, os poderosos dos desfavorecidos, os dominadores dos dominados. Esas son as verdadeiras fronteiras, as que permanecen. Jean Renoir foi quen de retratar esta paradoxa con incomparable talento.

O galo que metía medo

Postos a falar de galos e galiñas, nesta vaga aviar que vivimos ultimamente, non podo deixar de lembrar que hai xusto cen anos o galo máis famoso do mundo era sen lugar a dúbidas o da Pathé. Tense repetido moitas veces que os irmáns Lumière inventaron o cinematógrafo pero que foron os Pathé os que o convertiron nunha industria. E é cousa ben certa. A Pathé, que naceu para explorar o negocio dos fonógrafos, organizou a produción e a distribución de filmes de xeito tan eficaz que cara o ano 1905 dominaba o mercado internacional do cinema sen ninguén que lle fixera sombra.

O profesor Richard Abel, magnífico coñecedor dos inicios do cinema francés, escribiu hai uns anos un libro que aporta luz sobre este período crucial: The Red Rooster Scare. Making Cinema American, 1900-1910. Os filmes da Pathé, polo seu detalle e arte, eran os preferidos polos espectadores norteamericanos. O galo vermello era o símbolo do prestixio e do bo gusto. A Pathé abriu a súa oficina de vendas en Nova York en 1904, decidiu estrear as súas películas nos EE. UU. antes que en Francia para evitar a competencia desleal dos plaxios que lle facían os americanos, e finalmente mesmo construíu os seus propios estudios de rodaxe en Nova Jersey.

Edison, que aspiraba a monopolizar o negocio do cinema no seu país, tratou de atraerse a Pathé para conseguir que fose este o único competidor estranxeiro e poder dedicar as súas forzas a afundir o seu imperio. Pathé aceptou a trampa e desde moi cedo sofreu os seus efectos. As súas películas eran bloqueadas e non se lle permitía crear unha rede de aluguer como a que tiña en Francia. Pathé percibía que logo de tantos anos e esforzos por establecerse nos EE. UU. seguía a ser considerado como estranxeiro.

Paralelamente ao boicot económico e legal produciuse outro de efectos aínda peores para Pathé. As súas películas comezaron en 1907 a ser acusadas de sospeitosas desde o punto de vista moral e alleas ao espírito americano. O francés, antes marca de bo gusto e estilo, era agora grazas a unha forte campaña mediática o culpable da inmoralidade e o vicio. Tratábase dunha actitude reaccionaria e xenófoba alimentada por importantísimos intereses económicos. A estocada final a Pathé déronlla os censores. As películas producidas polos americanos eran axeitadas, as súas eran "indecentes".

O galo vermello metía medo e había que facer uso da maquinaria do medo para cortarlle o pescozo. Despois de todo, o que non poden negar os americanos, e así o deixa ben claro Abel, é que iso que chamamos cine americano débelle en grande parte aos franceses ser o que é.

Confesión

Antes que fuxir polas rúas da noite de Düsseldorf como fixo Peter Lorre naquel tempo escuro, prefiro confesalo todo. Confeso ser galego e amar o meu país, a súa lingua e a súa cultura. A lingua que xa falaban meus avós pero que non sei se saberán falar os meus netos. Confeso ter andeis cheos de libros na lingua romance e outras mesmo non indoeuropeas. Confeso ter unha identidade máis alá do meu DNI e confeso que non sinto vergonza por elo. Confeso ter sido galego en Bilbao, Bruxelas e Copenhague, sen complexos de inferioridade. Confeso ser membro da resistencia e mencionar de cando en vez o nome de Castelao, o nome de Ben-Cho-Shey, o nome de Bóveda, e de acordarme del sempre que paso cerca da Caeira. Confeso ter un pasado que non me impide ter un futuro. Confeso ademais que non teño intención de renunciar a ser o que son, e ser o que outros queren que sexa, aínda a risco de ser chamado provinciano, sectáreo, adoutrinador, ditador, separatista, endogámico, tribal, arcaico, caduco, paleto, medulio, e unha infinda lista de calificativos semellantes.

Por iso, nestes tempos de longas noites de comisarios agochados nos sotos das vivendas, ladróns e traficantes da palabra liberdade atarefados nunha nova caza de bruxas firmo a presente en Vilagarcía de Arousa, a 24 de agosto do 2009.

Saúde e Terra,

David Paz Nóvoa.

O país co des- diante

Contaba Gianni Rodari a fábula do país co des- diante onde as desnavallas facían medrar os lapis, dos descolgadoiros collíanse as chaquetas e o descanón servía para desfacer a guerra. A historia de Rodari é unha porta aberta á imaxinación; pero no noso país, no inicio do terceiro milenio, está a tornarse nunha reportaxe de actualidade.

O desgoberno saído dunha campaña de descrédito encamiñada a desmotivar a un electorado desencantado cos despropósitos anteriores dedícase aos seus pasatempos favoritos: desfacer e descansar. O desgoberno desmontou axiña as galescolas e contratou a unha galiña para (ollo que veñen curvas) desideoloxizalas e despolitizalas. Desgaleguizou o día de Galicia. Un presidente desafiou con desafortunadas palabras aos galegos que se resistisen a desgaleguizarse e despreciou a súa memoria.

Namentres que o descomunal despropósito do Gaiás continúa a destilar diñeiro o desgoberno desembolsou máis dun millón de euros aos descarados aliados mediáticos, refuxio de desaforados opinadores desleigados. A desculpa da crise serviu para descargarse de responsabilidade.

Unha descoñecida asociación animou ao desgoberno a desacatar o decreto do galego que, non cabe dúbida, hai que derrogar. O desgoberno traballa na opción de desunir os nenos en sexos lingüísticos.

Unha directora xeral encargada do desemprego despediu de xeito improcedente á súa asistenta do fogar, desprovista de contrato; e á moi desvergonzada desapareceulle a voz. Outro peón do desgoberno decidiu acabar cos incendios polo vello método da desinformación. Mentres tanto, a empresa dun desaprensivo que desbordaba de alegría con este desgoberno, desecou un tramo do río Sil para continuar a desfeita do noso patrimonio.

Este desgoberno e esta desoposición hannos levar a todos polo desaugadoiro.

Unha pita para China

O blogomillo está prohibido na China. Meu irmán, incansable viaxeiro, escribiu desde Pequín para informarme. Este blogue, e supoño que todos os demais, resultan inaccesibles desde aquela República Popular. Non sorprende moito porque non estamos a falar precisamente do país que máis respete os dereitos e as liberdades das persoas. Sen embargo, o artigo 35 da súa Constitución de 1982 afirma: "Os cidadáns da República Popular de China gozan de liberdade de expresión, prensa, asamblea, asociación e manifestación". A fermosa retórica constitucional presente nos catro recantos do mundo.

O blogomillo debe de ser, por motivos aínda descoñecidos, moi perigoso para a integridade e a seguridade daquela potencia de máis de mil millóns de habitantes, entre os que se contan xornalistas presos, editores depostos e opinadores perseguidos. O goberno secuestra xornais e impide a recepción de emisoras de radio e televisión, filtra webs, espía conversas, en resumo, aplica unha férrea censura sobre todo o que non lle guste ao partido único.

Para o noso conselleiro de Educación, mente privilexiada e aspirante ao Nobel da Paz, sería moi doado lograr a liberdade na República Popular de China. Bastaría con ir ao porto de Vigo e mandar unha inocente pita nun deses contedores que os chineses nos envían cheos de zapatos, camisas e calculadoras. A nosa pita azul, completamente aséptica, desinfectada e desideoloxizada, sen embargo transmitirá ao pobo chinés o amor pola liberdade e a democracia; será a nosa aportación á paz no mundo. Mellor ca azul que sexa vermella, unha concesión amable á tradición maoísta, que non nos custa nada.

Membros do partido comunista, se están a ler esta mensaxe, non se deteñan no blogomillo que non fai mal ningún, o verdadeiramente perigoso é a pita que vai naquela caixa.

Para ler máis:

Wikipedia - Internet censorship in the People's Republic of China

The Economist - China's Internet censors: Damned if you do

Sobre a pita azul:

Video da presentación - AGN

Lándoas: O erro Berg

Croques: A galiña depenada

Blogue de Iago Varela: De galiñas e aguiluchos

O Ateneo do 36 e don Juan José Gil

O 3 de maio de 1936 inaugurouse o Ateneo de Ourense cunha conferencia impartida polo doutor Gregorio Marañón (1887-1960) que levaba por título El Padre Feijoo y sus amigos. Non foi este o primeiro ateneo da cidade pois xa houbera outro nos anos dez, impulsado polos profesores do Instituto. A súa vida, coma a do anterior, foi moi breve posto que a guerra, fin de tantas boas cousas, acabou tamén violentamente coas súas ilusións.

A conferencia inaugural tivo lugar no Teatro Losada. Os directivos barallaron a posibilidade de invitar a Pío Baroja e mesmo se entrevistaron con el. Tamén trataron de traer a Ourense a José Ortega y Gasset, pero non tiveron éxito. O día da inauguración, Marcelo Macías (1843-1941), como presidente honorario aos seus 92 anos de idade, ocupaba a cabeceira da mesa nun xesto de fondo significado pois o crego de Astorga xa fora o presidente do vello Ateneo do ano 14 e semellaba transmitir así ese legado en favor da cultura aos novos impulsores, entre eles o seu presidente Ramón Otero Pedrayo, que mantivo sempre unha estreita relación de afecto polo seu mestre até o punto de elaborar a biografía Vida del Doctor Don Marcelo Macías y García pouco despois da súa morte. No seu Libro dos amigos afirma Otero: "Foi o meu mestre e meu amigo. Ninguén entre os nados tivo para min maior engado pola beleza da palabra, a confianza da intelixencia e seguridade das formas."

Sinala Marcos Valcárcel na súa obra A Cidade da Xeración Nós (1995) que xa en 1935 se iniciaran as xestións para constituir o novo Ateneo e que en marzo do 36 publicouse o seu primeiro manifesto. A institución contaba con 300 socios e reunía a toda a intelectualidade de Ourense.

A primeira directiva estaba formada polas seguintes personalidades:

Presidente de Honra: Marcelo Macías
Presidente: Ramón Otero Pedrayo
Vicepresidente: Julián Bravo
Secretario: José Navas
Vicesecretario: Leopoldo L. Teijeiro
Tesoureiro-contador: Vicente Bóveda
Bibliotecario: Juan José Gil
Vocal 1º: José Fernández Borrajo (destituido do seu cargo no Instituto despois do 18 de xullo)
Vocal 2º: Eligio Núñez (mestre e dirixente da ATEO, fusilado en Vilariño Frío no outono do 36 xunto a Jacinto Santiago).

Quero determe na figura do bibliotecario Juan José Gil pois trátase do meu tío avó, a quen sen embargo non coñecín pois faleceu moi novo en 1948. Foi un destacadísimo alumno no Instituto de Ourense durante os anos vinte. Alí conseguiu o premio extraordinario de ingreso ademais de premios en Historia Universal, Preceptiva Literaria, Historia da Literatura, Ética e Dereito, Psicoloxía e Lóxica, Física, Química, Fisioloxía e Hixiene, e Historia Natural. Logrou o premio extraordinario do grao de bacharel.

Orientou a súa carreira ao Maxisterio formándose no Plan Profesional da República. Foi mestre interino en Arcos, Vilamartín de Valdeorras e Xamirás, na parroquia celanovense de San Xurxo de Acevedo do Río. Fixo as súas prácticas profesionais na escola de Bobadela, no concello de Canedo. Foi tamén secretario da Xuventude Republicana e bibliotecario do Orfeón Unión Orensana antes de selo do Ateneo. Despois de pasar o proceso de depuración imposto polos vencedores na guerra foi confirmado na súa praza de Bobadela. Casou en 1941 con María Isabel Suárez, quen felizmente aínda vive.

(Na imaxe, de esquerda a dereita: Antonio Machado, Gregorio Marañón, José Ortega y Gasset e Ramón Pérez de Ayala. Trátase da célebre fotografía tomada o 14 de febreiro de 1931 nun teatro de Segovia na presentación da Agrupación al Servicio de la República.)

As linguas sen fronteiras

"Pero digo yo, si pasas de Piedrafita ¿de qué te sirve el gallego?"

Na nosa terra escoitamos esta frase con demasiada frecuencia. Que inxustos son algúns co galego! E non só inxustos senón tamén ignorantes. Aplícanlle á lingua galega unha vara que non usan logo para outras linguas, nomeadamente a súa materna. Teño pasado non xa de Pedrafita, senón alén dos Pireneos moitas veces, e, honestamente, o castelán non me foi de moita utilidade nin en Francia nin en Suecia nin en Escocia. Veño de estar recentemente en Grecia e alí tampouco me valeu de nada. Pero o papel de inútil, de inservible, de pouca cousa, de carallada, sempre lle toca ao galego.

E digo máis, os dinamarqueses cando pasan máis alá de Padborg xa teñen máis difícil usar o dinamarqués, aos húngaros ao atravesaren Györ pásalles o mesmo, os gregos cando navegan máis alá de Rodas entran en Turquía e os turcos cando embarcan en Izmir xa entran en Grecia, e así poderíamos seguir toda a noite. Semella que algúns non saben (ou non queren saber) que en Europa existen centos de linguas e nin os dinamarqueses, nin os húngaros nin moito menos os gregos son tan idiotas como para desprezar dese xeito a súa lingua cun argumento tan falaz e inconsistente.

E aínda tería que falar dos galegos cando pasamos Tui, ou Feces, ou Portela de Home, ou Ponte Barxas, ou mellor no transbordador que nos leva a Caminha. Aí ábrese un mundo tan galego coma o noso que nos demostra finalmente o feito de que se non hai fronteiras para as persoas tampouco os hai para as linguas.

(Na imaxe, o río Miño entre A Guarda e Caminha nunha foto tomada no 2004.)

A guerra que nunca será

Anda o presidente de Colombia estes días de xira por toda América Latina tratando de vender o pacto que firmou cos EE.UU. para incrementar a presenza militar no seu país. O obxectivo que di defender é a loita contra o terrorismo e o narcotráfico, pero son moitos os que con razóns de peso dubidan da verdadeira intención da administración norteamericana e amosan a súa preocupación.

A guerra contra a droga oculta un grande cinismo e serve de xustificación aos poderosos para dominar aos máis desfavorecidos. Como sinala Eduardo Galeano, ao que convén ler sempre pola lucidez das súas reflexións e porque nos obriga a fuxir de prexuízos, EE.UU. é o maior consumidor de drogas do mundo pero xamais naquel país atraparon un narcotraficante de certa importancia pois a guerra é un pretexto:

No hay mejor aliado que el narcotráfico para las instituciones bancarias, las fábricas de armas y los jefes militares: la droga brinda fortunas a los bancos y pretextos a la máquina de la guerra.

(...)

¿Por qué no libran los Estados Unidos una guerra contra sus propios bancos, que lavan buena parte de los dólares que las drogas generan? ¿O contra los banqueros suizos, que lavan más blanco?

Eduardo Galeano: Patas arriba, la escuela del mundo al revés, 1998.

Os monicreques falan checo

Hai uns días recibín por correo un libriño vello e amarelado sobre o cineasta checo Jiri Trnka, de quen xa escribín algo hai meses. Foi fácil adiviñar o artífice do envío. Trátase dunha monografía publicada pola Filmoteca Nacional no ano 1965 e escrita por Carlos Fernández Cuenca, director da institución desde o seu inicio en 1953 até o ano 1970.

Nun moi interesante prólogo, o autor repasaba o panorama histórico do cinema de animación e salientaba a súa riqueza e variedade, laiándose tamén do seu descoñecemento por parte da maioría do público español. Citaba a figuras coma Emile Cohl, o inventor dos debuxos animados, e o aragonés Segundo de Chomón, inxenioso precursor dos trucos cinematográficos. Tamén destacaba a Vladislav Starevich, George Pal, Aleksandr Ptushko, Karel Dodal, Hermina Tyrlova, Karel Zeman e moitos outros, entre os que, sen embargo, emerxe a figura de Trnka, "uno de los pocos grandes poetas que ha dado el cine", en palabras de Fernández Cuenca.

As razóns do innumerable grupo de artistas checos dedicados ao cinema de animación parece provir da tradición popular do teatro de marionetas, que ademais desempeñou un papel fundamental na defensa da cultura e da lingua checas:

La historia de los numerosos teatritos de marionetas que en la futura Checoslovaquia actuaban desde el siglo XVII por pueblos y aldeas constituye un singular fermento de nacionalismo, que durante la dominación austríaca, prolongada hasta el final de la primera gran guerra, mantenía por el apego a las formas y normas populares una clara resistencia pasiva; no escaseaban, en consecuencia, los conflictos de estos ingeniosos artesanos, sus hábiles manipuladores, con las autoridades extranjeras. Frente al idioma alemán impuesto y que era el único oficialmente admitido en los escenarios, los teatros de marionetas marcaban la excepción sirviéndose de la lengua checa, por lo cual la mantenían viva y actuante.

Obrigado polo libro, caro pai.

O naufraxio de Odiseo

A illa de Corfú (Kerkyra para os gregos) é un lugar paradisíaco. Os bosques de oliveiras, piñeiros e cipreses cobren os montes e os vales e van bicar silenciosos a escuma virxe do mar homérico. Polifemo, o cíclope, namorouse dunha bela ninfa chamada Korkyra e como mostra da súa paixón decidiu bautizar aquela illa co nome da súa namorada. Tiveron un fillo ao que chamaron Phaiax, xerme do pobo feacio. No final do canto V da Odisea, Ulises, fatigado e sen esperanzas, é levado polo rudo mar ás costas rochosas da illa feacia.

¡Ay de mí! Ya que Zeus me dio ver de improviso la tierra tras cruzar de confín a confín este abismo marino, no se muestra a mis ojos salida del mar espumante; solo emergen allá puntiagudos islotes, mugiente el oleaje resuena en redor, lisa corre hasta arriba la rompiente que baten las aguas sin fondo; no hay medio de afirmar en el suelo los pies ni escapar a la muerte. Si me empeño en salir, ¿no será que gigante oleada me entrecoja y me estrelle en las rocas? ¡Inútil esfuerzo!

(Homero, Odisea, canto V.)

(Na imaxe, a costa noroccidental de Corfú no concello de Paleokastritsa, onde se sitúa a historia de Odiseo.)

Os oito ventos

Cando os romanos conquistaron Atenas decidiron trasladar o vello mercado, a ágora, a unha zona nova, que se convertiría logo no principal centro comercial da cidade até o século XIX. Nese lugar xa había pezas e monumentos máis antigos, entre os que destaca a Torre dos Ventos, construída polo astrónomo sirio Andronikos Kyrrestes no ano 50 a.C. Ten unha planta octogonal para representar os catro ventos maiores: Bóreas (N), Noto (S), Euro (E) e Céfiro (O); e os catro ventos menores: Coro (NO), Cecias (NE), Libis (SO) e Apeliotes (SE).

Nas oito caras do prisma pódense ver as figuras dos Anemoi, os deuses dos ventos, cada un deles mensaxeiro de bonanzas ou infortunios. Bóreas trae o aire frío do inverno; Noto anuncia as treboadas do final do verán que ameazan as colleitas; Euro, representado cun vaso envorcado que derrama a súa auga, trae a mala sorte, as chuvias e a calor; Céfiro, o máis querido e coñecido, agasállanos suavemente todos os anos coa primavera.

(Na imaxe, á esquerda, pódese ver a imaxe de Libis agarrando con forza o temón dun barco, e a dereita Noto, o vento quente do Sur.)

As Cariátides

O templo máis fermoso da Acrópole é o Erecteión, e dentro deste destaca a tribuna das Cariátides. Este templo foi erixido en honor a Atenea, Poseidón e Erecteo. Di a lenda que Atenea e Poseidón enfrontáronse nun concurso para gañaren o favor dos atenienses. Poseidón bateu o seu tridente contra o chan e dalí brotou un manancial de auga salgada, non moi útil para aquelas xentes. Atenea, pola súa parte, ofreceulles unha oliveira, que dá aceite e madeira, logrando así a aprobación dos cidadáns. Poseidón, furioso polo rexeitamento, provocou unha grandísima inundación na cidade. Afirma a lenda tamén que o Erecteión foi construido no mesmo lugar onde Poseidón golpeara o seu tridente.

As Cariátides, pola súa parte, son figuras femininas que fan a función de columnas ou piares. O seu nome significa "doncelas de Caria" e representan as escravas do tempo da Guerra do Peloponeso obrigadas a soportar eternamente o peso do templo.

As que están a vista son copias pois as orixinais, excepto unha, consérvanse no Novo Museo da Acrópole, inaugurado en xuño deste ano. Merece moito a pena visitalo. O prezo da entrada é simbólico, tan só 1 euro. Son innumerables as pezas achadas na Acrópole e aquí expostas. É fantástico poder apreciar desde moi cerca a beleza das Cariátides, todas diferentes, os pregos das súas roupas, os detalles do cabelo, etc.

Hai un oco para a peza orixinal que falta, levada a Inglaterra por Lord Elgin a comezos do s. XIX xunto con grande parte dos frisos do Partenón, obra de Fidias. Os gregos reclaman desde hai moito tempo a devolución de todas esas pezas e agora, co novo e fabuloso museo, consideran que xa non hai excusas para que aquel expolio fique subsanado e as obras mestras regresen a Atenas.