La nature s'en fout

Os tenentes Marechal (Jean Gabin) e Rosenthal (Marcel Dalio), fuxidos dun campo de prisioneiros alemán en La grande illusion (Jean Renoir, 1937), tratan de chegar a Suiza o máis axiña posible. Agochados baixo as árbores ollan con esperanza os cumios cubertos de neve. Marechal apresura a Rosenthal, que olla o mapa que leva nas mans.

—Veña, seguimos.

—E logo non esperamos á noite?

—Non, perderíamos o camiño. As árbores esconderannos pero no val deberemos permanecer agachados. Estás seguro de que aquilo é Suiza?

—Completamente.

—Parece todo igual.

—As fronteiras son un invento dos homes. A natureza non ten nada que ver.

Así é. As fronteiras de África foron trazadas con escuadro e cartabón ao ditado dos intereses europeos. Alí onde non había desertos, os ríos e as montañas foron pretextos para o reparto do poder. Hoxe temos conflitos fronteirizos entre Chile, Perú e Bolivia; entre Ecuador e Colombia; entre Costa Rica e Nicaragua; entre Hungría e Eslovaquia; entre Rusia e Xeorxia; entre Camboia e Tailandia; entre a India e Paquistán; etc. A natureza non ten nada que ver.

Hai tamén estados que se queixan das fronteiras que lles poñen polo norte namentras elevan unha máis alta polo sur. Hai estados que reclaman a antigüidade das súas fronteiras, credencial das cicatrices mal curadas. Hai un afán por repartir e dominar, por apartar e desprezar.

Así e todo, as fronteiras entre os estados tenden a diluirse, a facerse máis borrosas, menos precisas. As alfándegas son só sombras sobre a estrada. E canto máis borrosas se fan as fronteiras á nosa vista, máis nítidas vemos as liñas grosas que separan unhas clases sociais doutras, os ricos dos pobres, os poderosos dos desfavorecidos, os dominadores dos dominados. Esas son as verdadeiras fronteiras, as que permanecen. Jean Renoir foi quen de retratar esta paradoxa con incomparable talento.